tiên chúng ta cùng xem xét nghiệp vụ đòi hỏi vốn lớn nhất của Cty chứng khoán: Bảo lãnh phát hành. Tại Việt Nam, quy định bắt buộc Cty chứng khoán phải mua lại toàn bộ số chứng khoán không phân phối hết trong đợt bảo lãnh.

Khó khăn huy động vốn

Thời gian trước, khi TTCK đang ở giai đoạn đầu tiên phát triển, đây là nghiệp vụ đem lại lợi nhuận rất lớn cho các Cty chứng khoán. Tuy nhiên, tiềm ẩn rủi ro của việc này là khi Cty CK bảo lãnh phát hành với giá cao, không phân phối hết được chứng khoán thì phải mua toàn bộ số chứng khoán chưa phân phối hết vào tài khoản tự doanh của mình. Thị trường IPO đang trầm lắng, trái phiếu Cty tại Việt Nam chưa phát triển, vì vậy trong giai đoạn hiện nay nghiệp vụ này thực sự chưa cần thiết với các Cty chứng khoán.

Vấn đề lớn nhất là nghiệp vụ tự doanh của các Cty chứng khoán hiện tại đang chưa đủ vốn theo quy định của Nghị định 14/CP. Muốn đáp ứng nghiệp vụ này, Cty CK phải có vốn 100 tỷ đồng, một yêu cầu rất khó thực hiện tại thời điểm này. Nếu muốn tiếp tục duy trì nghiệp vụ này, Cty chứng khoán phải tăng đủ vốn bằng cách duy nhất là phát hành thêm cổ phiếu (do các Cty nhỏ chưa đủ vốn hiện tại đang lỗ, không có lợi nhuận giữ lại để tăng vốn và không có thặng dư vốn do chưa chào bán ra công chúng/chào bán riêng lẻ). Hiện tại, cổ đông của các Cty chứng khoán nhỏ không mặn mà với việc mua thêm cổ phiếu mà Cty sẽ phát hành, vì họ không thể đầu tư thêm vốn vào một Cty đang lỗ. Phương án bán cho cổ đông chiến lược cũng gặp nhiều khó khăn cả khách quan và chủ quan. Khách quan khi cơn bão tài chính của thế giới ảnh hưởng nặng nề tới các đối tác tiềm năng quốc tế. Đặc biệt phần tự doanh lỗ quá nặng của các Cty chứng khoán thực ra là rào cản trong việc đàm phán giá chào bán của các đối tác chiến lược này. Khó khăn chủ quan là từ Hội đồng quản trị của các Cty CK, họ không muốn bán bằng mọi giá cho đối tác chiến lược vì sẽ mất quyền kiểm soát Cty vào tay người khác. 

Giảm nghiệp vụ là tất yếu

Nếu không tăng vốn (vì lý do chủ quan hay khách quan) các Cty sẽ chỉ còn sự lựa chọn duy nhất là giảm nghiệp vụ. Các Cty CK sẽ không gặp nhiều khó khăn trong việc bỏ nghiệp vụ bảo lãnh phát hành, nhưng sẽ có nhiều vấn đề nảy sinh khi Cty chứng khoán bán tất cả các chứng khoán trong tài khoản tự doanh để bỏ nghiệp vụ này. Đầu tiên là việc thanh khoản của các cổ phiếu OTC, rất khó để toàn bộ các Cty CK chưa đủ điều kiện vốn bán hết các cổ phiếu OTC của mình trong điều kiện thị trường hiện nay. Thậm chí với các chứng khoán niêm yết, nếu Cty chứng khoán đồng loạt tất toán toàn bộ tài khoản tự doanh của mình, họ sẽ bị lỗ thêm khi thị giá danh mục tự doanh giảm (do cung tăng đột biến). Rất có thể 1 kịch bản như đợt ngân hàng giải chấp cổ phiếu tháng 5/2008 (thị trường giảm 28 phiên liên tiếp) sẽ diễn ra nếu các UBCK bắt buộc các Cty chứng khoán đồng loạt tất toán danh mục tài khoản tự doanh của họ. Tuy nhiên, nếu dùng biện pháp hành chính cưỡng chế ngay thì sẽ rất bất công cho các Cty CK, vì đây sẽ là cú hích cuối cùng dẫn đến việc phá sản 1 loạt các Cty CK. Còn nếu để thị trường tự đào thải, thời gian có thể sẽ lâu hơn, và không loại trừ khả năng thị trường điều chỉnh hồi phục tăng mạnh trong 1, 2 năm tới, các Cty lại có thể hòa vốn và tồn tại tiếp được.