Ngày 22.12.2008 đánh dấu một sự kiện đột phá khi NHNN quyết định cắt giảm một lúc tới 150 điểm cơ bản, hạ mức lãi suất cơ bản (LSCB) xuống 8,5%. Đây là mức cắt giảm mạnh nhất kể từ khi chính sách tiền tệ chuyển từ tình trạng thắt chặt để kiềm chế lạm phát sang ưu tiên thúc đẩy tăng trưởng vào tháng 10.2008.

Lãi suất giảm, CK lên?

CTCK KimEng mới đây đã có những phân tích về tương quan giữa xu hướng cắt giảm lãi suất (LS) và khả năng phục hồi của TTCK. Thông thường, NĐT tham gia đầu tư trên TTCK luôn mong muốn đạt được mức lợi nhuận cao hơn gửi tiền tiết kiệm. Thời điểm làn sóng chạy đua tăng LS huy động của các NHTM, mức LS đối với tiền gửi kỳ hạn 12 tháng (theo Eximbank) cao nhất lên tới trên 18% (tháng 8.2008) trong khi tỉ suất sinh lợi từ đầu tư CK (tính theo mức PE thị trường) chỉ vào khoảng 6,2%. Như vậy rõ ràng nguồn tiền chảy từ CK sang tiết kiệm là điều dễ hiểu.

Tuy nhiên càng về cuối năm, xu hướng giảm LS huy động ngày càng mạnh, đi kèm với những đợt điều chỉnh của TTCK khiến tương quan mức độ sinh lợi trở nên hợp lý hơn. Theo phân tích của KimEng, thời điểm 31.12.2008, VN-Index quanh mức 316 điểm khiến tỉ suất sinh lời từ CK đạt 10,4% trong khi LS tiền gửi 12 tháng khoảng 8,1% đã làm cho các khoản đầu tư trên thị trường trở nên hấp dẫn hơn so với gửi tiết kiệm.

Điều gì sẽ xảy ra nếu xu hướng cắt giảm LSCB tiếp tục trong năm 2009 và LS tiền gửi tiết kiệm kỳ hạn 12 tháng trở về quanh mức 7%? Theo mô hình dự kiến với kịch bản tăng trưởng GDP 2009 từ 5-5,5% thì tỉ suất sinh lợi từ đầu tư CK đạt trung bình 8,76%, vẫn cao hơn mức 7% của LS tiết kiệm. Đây là những tính toán thuần túy trên cơ sở bù rủi ro giữa hoạt động đầu tư và gửi tiết kiệm. Về lý thuyết, tiền luôn chảy vào nơi có mức sinh lời cao hơn và như vậy LS càng giảm thì TTCK càng hấp dẫn.

Cắt giảm LSCB là biện pháp nới lỏng tiền tệ rõ ràng nhất khi không khuyến khích người dân gửi tiền vào NH (đồng nghĩa với chi tiêu mạnh hơn), đồng thời tác động làm giảm LS cho vay, giúp DN có thể vay vốn cho sản xuất với giá rẻ. Mức LS 8,5% hiện tại đã ngang bằng với mức LS thời kỳ 2007 nhưng theo phân tích của NH HSBC, xu hướng cắt giảm sẽ còn tiếp tục.

Trong báo cáo triển vọng kinh tế VN quý I/2009, HSBC cho rằng những biện pháp nới lỏng tiền tệ tiếp theo sẽ được thực thi và mức LSCB có thể về 7,5% ngay trong quý I/2009. Thậm chí dự báo của CTCK SSI còn kỳ vọng LS xuống quanh mức 7% ngay trong tháng 1.

Trong bối cảnh XK 2009 sẽ gặp nhiều khó khăn, việc hạ LS và giảm giá đồng nội tệ sẽ giúp thúc đẩy hoạt động XK, tạo nguồn ngoại tệ giúp cân bằng với sự suy giảm từ đầu tư trực tiếp nước ngoài và kiều hối.

Mặc dù vẫn còn nhiều khó khăn nhưng dự báo tăng trưởng của HSBC đối với Việt Nam đạt 5,4%, chỉ xếp sau Trung Quốc (7,8%) và Ấn Độ (5,9%) trong khu vực Châu Á- Thái Bình Dương, trong khi một số nước và vùng lãnh thổ như Đài Loan, Hồng Kông, Singapore, Nhật tăng trưởng âm.

Gỡ nút thắt cho ngân hàng

Việc cắt giảm LS liên tục tác động tích cực đến TTCK nhưng đồng thời cũng có sự phân hóa. Về lý thuyết cung tiền nhiều tạo thuận lợi cho DN cần nhiều vốn và đó là nguyên nhân tạo nên sự hấp dẫn từ nhóm CP BĐS, xây dựng, CTCK hay những DN có tỉ lệ vay nợ cao. Nhóm CP này trong những con sóng tăng giá nhỏ vừa qua luôn là những CP dẫn đầu thị trường.

Đặc biệt là tác động phối hợp từ kế hoạch kích cầu - trong đó trọng tâm là xây dựng cơ bản - cũng khiến thị trường dự đoán một số nhóm DN được hưởng lợi. Dù vậy các biện pháp kích cầu khó có thể phát huy hiệu quả ngay lập tức và đó là nguyên nhân khiến nhiều dự báo TTCK chỉ thực sự phục hồi bền vững từ sau quý I/2009.

Tuy nhiên, việc hạ LS đang tác động tiêu cực đến hệ thống NH trong khi nhóm CP này luôn là trụ cột của TTCK. Bức tranh lợi nhuận 2008 không mấy ý nghĩa vì các NH có sự cân đối về nguồn thu cũng như bù trừ lợi nhuận qua các tháng.

Các nguồn thu bù đắp trong năm 2008 là kinh doanh ngoại hối, vàng và trái phiếu trong khi hoạt động chính là cho vay của các NH chắc chắn giảm do chênh lệch biên lợi nhuận quá thấp. Việc hạ LSCB càng nhanh thì các NH càng thiệt do không cân đối kịp chi phí huy động thời kỳ LS cao với LS cho vay giảm theo LSCB. Do đó, để CP ngân hàng khởi động quá trình tăng giá thì nút thắt này phải được tháo gỡ.

Hiện tại những khả năng nới lỏng các quy định liên quan đến phí cho vay hay áp dụng LS thỏa thuận vẫn chưa rõ ràng và các ngân hàng vẫn khó có cơ hội tăng trưởng tín dụng. Với TTCK, sự phục hồi cũng khó bền nếu thiếu vắng "đầu tàu" CP ngân hàng - nhóm CP nhạy cảm với những biến chuyển của nền kinh tế.
Nguồn: Lao Động