Lúa bắp tăng nhưng vẫn còn hộ thiếu lương thực

Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, mặc dù trong 8 năm qua, diện tích đất trồng lúa của Việt Nam liên tục giảm bình quân mỗi năm hơn 51.000 héc ta để nhường chỗ cho công nghiệp và đô thị hóa nhưng sản lượng lúa hàng năm vẫn xấp xỉ 35 triệu tấn trong cả giai đoạn 2001-2007, tức cao hơn 3,9 triệu tấn/năm so với giai đoạn 5 năm trước đó.

Cũng theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, tính chung cả thời kỳ 2001-2007, Việt Nam mỗi năm bán ra thị trường thế giới hơn 4,2 triệu tấn gạo với kim ngạch bình quân 1,1 tỉ đô la Mỹ/năm, tăng xấp xỉ 14% về sản lượng và kim ngạch so với giai đoạn trước đó.

Các lương thực khác như bắp, khoai, sắn đã giúp bình quân lương thực đầu người của Việt Nam tăng mạnh từ 430 kg vào năm 1996 lên hơn 550 kg hiện nay, trong đó tiêu thụ lúa gạo đang giảm xuống còn 150 kg/người/năm, do kinh tế phát triển, cơ cấu thực phẩm cho bữa ăn hàng ngày đã thay đổi, bớt dùng gạo hơn.

Cục Trồng trọt thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn cho rằng, cơ cấu bữa ăn của người dân thay đổi theo hướng đa dạng hóa, nâng cao chất lượng, giảm dần mức tiêu dùng chất bột, như gạo và củ các loại (vốn chiếm 73,4% tổng năng lượng bữa ăn).

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Trí Ngọc, Cục trưởng Cục Trồng trọt, tình hình đói lương thực và tái nghèo vẫn còn xảy ra ở các vùng khó khăn như vùng núi cao, vùng biên giới hải đảo và vùng thường xuyên bị thiên tai. Ông dẫn số liệu từ Tổng cục Thống kê cho thấy, cả nước hiện vẫn còn có 6,7% số hộ thiếu lương thực; trong đó khu vực nông thôn là 8,7% và ngay ở thành thị vẫn có 2,2% số hộ thiếu lương thực.

Ông Ngọc cho rằng đây là sự phát triển không bền vững khi Việt Nam là quốc gia xuất khẩu gạo lớn trên thế giới nhưng vẫn còn một bộ phận dân cư thiếu gạo ăn. Chất lượng, vệ sinh an toàn một số loại lương thực thực phẩm chưa cao. Bên cạnh đó, hệ thống chế biến, bảo quản lương thực còn nhiều bất cập, hệ thống kinh doanh lương thực hoạt động với hiệu quả thấp và dễ dẫn tới những cơn sốt lương thực như đã từng xảy ra vào tháng 4 năm ngoái.

Tiêu dùng lương thực vượt quá sản xuất  

Tại hội thảo triển vọng ngành nông nghiệp Việt Nam 2009 vào ngày 24 và 25-3 tại TPHCM, nhiều chuyên gia quốc tế nhận định rằng giá lương thực hiện nay không tăng không phải do thế giới dư thừa, mà thực ra là do người tiêu dùng vì kinh tế khó khăn nên cắt giảm chi tiêu cho lương thực.

Kinh tế trưởng của Viện nghiên cứu lúa quốc tế (IRRI), ông Samarendu Mohanty tại hội thảo cho biết tỷ lệ dự trữ gạo toàn cầu đang giảm mạnh từ 37% cách nay một thập niên, nay còn 18%; lúa mì và bắp đều giảm tương tự, trong khi tốc độ tăng năng suất lúa và các cây lương thực khác đang chậm lại.

Vị chuyên gia này cảnh báo mức tiêu dùng lương thực hiện vượt quá sản xuất, do bắp thì phục vụ nhiều hơn cho sản xuất nhiên liệu sinh học, lúa gạo và lúa mì thì tốc độ tăng năng suất đang giảm dần mà nhu cầu tiêu dùng thì tăng ổn định.

Tại Việt Nam, ông Nguyễn Trí Ngọc cho rằng dân số tiếp tục tăng đòi hỏi nguồn cung lương thực và thực phẩm tăng theo tương ứng. Hiện Việt Nam có hơn 85 triệu dân nhưng theo dự báo dân số nước ta tiếp tục tăng bình quân khoảng 1-1,2%/năm trong vài thập niên tới. Đến năm 2020 dân số khoảng 100 triệu người và 110- 120 triệu người sau năm 2030.  

Bên cạnh đó, biến đổi khí hậu, suy giảm tài nguyên đất và nước tác động đến an ninh lương thực quốc gia.      

Các nghiên cứu của Ủy ban liên Chính phủ về biến đổi khí hậu cuả Liên hiệp quốc (IPPC) và Ngân hàng Thế giới (WB) đã dự báo nếu nhiệt độ tăng thêm 2°C, mực nước biển dâng cao thêm 1 m thì trong 100 năm tới vùng ĐBSCL - trọng điểm sản xuất lúa gạo của Việt Nam, có 1,5 - 2 triệu héc ta, vùng đồng bằng sông Hồng có 0,3-0,5 triệu héc ta đất nông nghiệp (chủ yếu đất lúa) bị ngập hoặc nhiễm mặn không thể trồng lúa được.

Trong dự thảo an ninh lương thực từ nay tới năm 2020 và tầm nhìn 2030, ông Ngọc cho biết mục tiêu trọng tâm đầu tiên là chấm dứt tình trạng thiếu đói lương thực vào năm 2012 và nâng cao mức độ an ninh lương thực cho các nhóm có có nguy cơ thiếu lương thực. Tiếp đó, cải thiện tình trạng dinh dưỡng hướng tới cân đối dinh dưỡng và nâng cao mức tiêu thụ calo bình quân hàng ngày lên 2.600 – 2.700 Kcalo/người và giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng trẻ em dưới 5 tuổi đến năm 2020 còn dưới 5%.

Nguồn: TBKT Sài Gòn