Gần đây nước ta muốn đẩy nhanh việc công nghiệp hoá và đô thị hoá để thúc đẩy sự phát triển. Nhưng trong thực tế do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng thế giới tốc độ phát triển của nước ta phải chậm lại, Quốc hội phải quyết định giảm tốc độ tăng trưởng từ 8 xuống 6,5 rồi 5%/năm.

Trong phát triển kinh tế, chúng ta vẫn lấy mục tiêu năm 2020 nước ta sẽ bắt đầu trở thành một nước công nghiệp.

Chúng tôi đã thử xây dựng một mô hình dự báo sự phát triển của Hà Nội đến 2020. Kết quả của mô hình này cho thấy nếu tăng trưởng của sản phẩm trong nước (GDP) trên 8%/năm như một vài năm qua thì đến 2020 nước ta sẽ chỉ còn phần của nông nghiệp trong GDP khoảng gần 10%. Như vậy có thể coi là bắt đầu trở thành một nước công nghiệp.

Tuy nhiên, vào lúc bấy giờ tỷ lệ đô thị hoá của nước ta chưa đến 50% (theo Bộ Xây dựng là 45%). Có nghĩa, tốc độ đô thị hoá của nước ta sẽ chậm hơn công nghiệp hoá như các nước đang phát triển khác vì tỷ lệ sinh đẻ trong thời kỳ công nghiệp hoá còn cao (trên 2%/năm), tạo ra một số lao động thừa ngày càng cao. Vì vậy sẽ dẫn tới thực tế vào lúc đã trở thành một nước công nghiệp, tỷ lệ nông thôn và đi đôi với nó là nông nghiệp vẫn còn quan trọng.

Đây là một điều mà các nhà lãnh đạo và kinh tế nước ta ít biết đến vì tưởng rằng vai trò của nông nghiệp sẽ giảm đi trong quá trình công nghiệp hoá và đô thị hoá. Ở Trung Quốc theo dự báo năm 2020 tỉ lệ nông nghiệp trong GDP vẫn chiếm khoảng 5%, và dân số nông thôn vẫn còn tới 45%.

Suy thoái khiến trì trệ

Một nhân tố khác ảnh hưởng đến tốc độ công nghiệp hoá và đô thị hoá Việt Nam là cuộc khủng hoảng kinh tế hiện nay.

Trong bối cảnh kinh tế thế giới vẫn chìm trong suy thoái, sẽ ảnh hưởng mạnh tới nước ta. Có nghĩa, năm 2020 nước ta khó có thể trở thành một nước công nghiệp vì tăng trưởng không dễ đạt trên 8%/năm như mong đợi.

Theo dự báo của IMF và WB, tỉ lệ tăng trưởng của nước ta trong thời gian tới chỉ có thể đạt cao nhất khoảng 5-6%/năm. Và Quốc hội dự định sẽ giảm chỉ tiêu tăng trưởng cho thời gian tới xuống 5%.

Dự báo của chúng tôi cho thấy nếu tăng trưởng 5%/năm thì đến sau năm 2030 tỷ lệ nông nghiệp trong GDP vẫn còn 13%. Còn nếu tăng trưởng chỉ đạt 4% năm thì không bao giờ nước ta có thể trở thành một nước công nghiệp vì tăng trưởng nông nghiệp vẫn có thể giữ ở 4%.

Nóng vội dễ sai lầm 

Trong bối cảnh này phải giảm tốc độ công nghiệp hoá và đô thị hoá xuống phù hợp với khả năng công nghiệp hoá và đô thị hoá thực tế.

Việc xây dựng các khu công nghiệp và đô thị hoá quá sớm sẽ gây ra một cuộc khủng hoảng mới. Việc điều chỉnh lại tốc độ công nghiệp hoá và đô thị hoá là biện pháp hữu hiệu nhất để giải quyết các khó khăn trong mâu thuẫn giữa thành thị và nông thôn, trong vấn đề đất đai và lao động. Việc xây dựng các khu công nghiệp quá nhanh và đô thị hoá quá nhanh sẽ là một sự lãng phí lớn lúc chưa có một hướng công nghiệp hoá mới.

Gần đây trong một dự án nghiên cứu về tác động của các đô thị loại vừa ở Hải Dương và Vĩnh Phúc cho thấy, các đô thị mới này đang ở trong một tình trạng giả tạo chưa có tác dụng thúc đẩy sự phát triển toàn diện của cả nền kinh tế.

Lấy đất xong, nhưng chưa chuyển đổi được cơ cấu lao động. Không phải vì không đào tạo họ mà chưa chuyển đổi được cơ cấu của nền kinh tế.

Công nghiệp hoá và đô thị hoá không phải chỉ phụ thuộc vào vốn đầu tư nước ngoài và trong nước, mà còn phụ thuộc vào nhiều nhân tố khác nữa, nhất là các nhân tố xã hội. Do vậy cần áp dụng một cách làm từng bước tuỳ theo sự thay đổi của tình hình thế giới.

Việc xoá bỏ nông nghiệp một cách quá nhanh chóng như hiện nay đang làm ở Hà Tây - một vùng nông nghiệp năng động nhất nước ta sẽ là một sai lầm lớn.

Sứ mệnh giải cứu

Giới học giả đang cho rằng nông nghiệp sẽ cứu các nước ra khỏi cuộc suy thoái kinh tế. Họ lập luận: Nhu cầu về lương thực thực phẩm ngày sẽ càng tăng nhanh dù có khủng hoảng kinh tế hay không. Theo dự báo về tăng dân số, dân số thế giới hiện nay là 6,8 tỷ người, vào năm 2050 sẽ là 9,1 tỷ người và nhu cầu thực phẩm sẽ tăng gấp đôi hiện nay.

Tất cả các nước trên thế giới đang tìm cách để thoát khỏi suy thoái kinh tế và một chiến lược công nghiệp hoá kiểu khác đảm bảo sự phát triển bền vững. Sự phát triển kinh tế quá hướng ngoại, bỏ quên thị trường trong nước, dựa vào các ưu thế cạnh tranh lao động rẻ, đất rẻ và môi trường rẻ không còn thích hợp nữa.

Xu hướng chung là quay lại khai thác thị trường trong nước và ưu thế cạnh tranh mới dựa vào văn hoá bản địa và khoa học công nghệ. Để làm được việc này phải xây dựng các hệ thống sáng tạo quốc gia. Nếu chưa tìm được một cách phát triển mới thì không thể công nghiệp hoá và đô thị hoá được.

Lối thoát cho nông dân mất đất

Du lịch nông thôn là một biện pháp có thể kết hợp với sự phát triển kinh tế nông thôn. Kinh nghiệm các nước cho thấy du lịch nông thôn có thể tăng gấp đôi thu nhập của nông dân, tạo việc làm và thúc đẩy sự nâng cao chất lượng của nông nghiệp.

Chúng tôi cho rằng nếu Hà Nội xây dựng được một hệ thống dịch vụ phục vụ cho nông thôn châu thổ sông Hồng thì đây là một kho việc làm rất phong phú có thể giải quyết được việc làm cho nông dân mất đất. Công việc chủ yếu của hệ thống dịch vụ này là nông nghiệp sạch và công nghiệp chế biến thực phẩm.

Hình thức đào tạo nghề cho nông dân thích hợp nhất là vườn ươm xí nghiệp đang được áp dụng rộng rãi ở các nước và thí điểm ở nước ta.

Nguồn: Vietnamnet,tuanvietnam