Bầu cử ở “cấp dưới”: thiếu thông tin

Nhiều chuyên gia đã nhất trí rằng phải tìm đúng người ngay từ cấp dưới, thông qua một cơ chế bầu chọn dân chủ. Bởi chọn đúng từ dưới thì sẽ lọc được nhân tài để đưa lên trên.

Cuối năm 2008, QH đã hoãn thông qua nội dung dân bầu trực tiếp chủ tịch xã vì chưa đạt sự đồng thuận ở một số vấn đề còn tồn tại quanh đề án này. Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu cho biết: “Việc bầu chủ tịch xã liên quan đến tổ chức chính quyền, phát huy dân chủ trực tiếp dưới cơ sở nên cần thận trọng, có bước đi phù hợp”.

Một chuyên gia về xây dựng Đảng, Nhà nước và pháp luật – Th.S. Hồ Ngọc Trường – giải thích rõ hơn, rằng phải dừng chủ trương để dân trực tiếp bầu chọn nhân sự ở cấp xã, vì điều này có thể mâu thuẫn với Hiến pháp và Luật Tổ chức HĐND & UBND.

Nhân bàn về bầu cử ở “cấp dưới”, ông Trường nói thêm: “Còn có cái khó là người dân bầu nhiều khi rất cảm tính, thích ai thì bầu, có khi chọn cả nhân sự trình độ lớp 3-4. Nơi có cộng đồng giáo dân đông đảo thì người được bầu thường sẽ là người có đạo, bên lương lại trở thành thiểu số. Ở nhiều nơi, có những dòng họ lớn, người trong các dòng họ đó thường cũng sẽ trúng cử… Lắm khi người xứng đáng thì lại bị loại.

Còn nhiều vấn đề phức tạp khác xung quanh chuyện này, nên tôi cho rằng muốn để dân bầu trực tiếp, phải sửa luật, và phải có sự tuyên truyền vận động để nâng cao ý thức chính trị của người dân”.

Ông Trường đặc biệt nhấn mạnh việc nâng cao ý thức chính trị cho dân, để chấm dứt tình trạng bầu theo cảm tính, “thấy tên ai đẹp thì bầu, thấy tên xấu, tên phụ nữ thì gạch”. Ông cho biết, nhiều nơi có hiện tượng một người đi bầu cho cả nhà, đến điểm bầu cử còn được cán bộ tận tình “hướng dẫn” bầu ai, gạch ai.

Tất nhiên, cũng khó trách được người dân, khi mà thông tin về các ứng cử viên còn khá hạn chế và thường không đủ để cho thấy rõ “năng lực hướng dẫn và lãnh đạo” của họ.

Do vậy, theo các chuyên gia, cần mở rộng thông tin – tuyên truyền hơn nữa, trong đó có thông tin về các ứng cử viên. Làm sao để đảm bảo ứng cử viên phải đáp ứng đòi hỏi về trình độ, năng lực, phẩm chất đạo đức, và những thông tin ấy cần được phổ biến trước kỳ bầu cử đủ lâu để người dân biết và lựa chọn.

Bầu cử ở cấp cao: thiếu sự lựa chọn

Ở các cấp cao hơn, cũng còn những vấn đề tồn tại từ lâu. Ví dụ về bầu chọn nhân sự trong Chính phủ, mỗi vị trí chỉ có độc một ứng viên khiến QH khó ra quyết định, các đại biểu khó có lựa chọn nào khác ngoài bấm nút đồng ý.

Tại kỳ họp lần thứ 9 của QH khóa XI, đại biểu Nguyễn Đức Dũng từng phát biểu với báo giới: “Nguyện vọng của đại biểu là muốn có nhiều ứng viên cho mỗi vị trí. Như vậy, mới đảm bảo tính dân chủ và để các đại biểu có thể thực hiện quyền lựa chọn của mình. Những lần trước, đưa ra bầu cử, mỗi chức vụ chỉ có một nhân sự làm các đại biểu khó trong quyết định hoặc không thấy thoải mái”.

Chuyện này cũng xảy ra lâu nay ở các vị trí lãnh đạo cấp cao nhất như Chủ tịch nước và Thủ tướng Chính phủ. Trên lý thuyết và cả trên thực tế, việc giới thiệu và lựa chọn nhân sự đều chỉ là “đề cử 1 và chọn 1”.

Th.S. Hồ Ngọc Trường cho biết: “Ở cấp cao, lẽ ra phải thực hiện nguyên tắc “có số dư” trong bầu chọn, ví dụ đề cử 5 người, chọn 3. Luật pháp của chúng ta cũng không quy định cấm đề cử nhiều hơn 1 người. Thế nhưng trong thực tế, lại chưa bao giờ “có số dư” cả. Với cơ chế “đề cử 1 và chọn 1” này, chúng ta đang hạn chế việc tìm người tài cho bộ máy lãnh đạo”.

Việc giới thiệu nhân sự gặp khó khăn còn do bị giới hạn bởi nhiều quy định. Theo thông lệ, các chức vụ cao cấp - Chủ tịch nước, Thủ tướng, Chủ tịch QH - do Ban chấp hành TW Đảng giới thiệu và phải là Ủy viên Bộ Chính trị. Vì vậy, QH khó mà giới thiệu được nhân sự ở bên ngoài.

Trường hợp nhân sự bên ngoài tự ứng cử thì còn khó nữa, cho dù vào cấp nào. Cách đây ba năm, có người từng tự ứng cử chức Bộ trưởng Văn hóa - Thông tin và không thành công.

Sau này, vị này có cho biết nhận được văn bản của Thủ tướng Chính phủ, giải thích rằng đã có quy hoạch về cán bộ nên ông không trúng cử. Tuy nhiên, Thủ tướng hoan nghênh, cảm ơn ông đã ra ứng cử và mong ông tiếp tục phát huy tinh thần đó.
 
Cơ chế là mấu chốt của vấn đề

Một nhà nghiên cứu, ông Nguyễn Trần Bạt – Chủ tịch tập đoàn InvestConsult – từng nhận định: “Sai lầm của các xã hội (chậm phát triển) là vô tình cố định hóa những người cầm quyền là người hướng dẫn mà quên mất rằng những người có năng lực hướng dẫn mới có thể trở thành người cầm quyền.

Đã đến lúc các xã hội chậm phát triển phải thức tỉnh về một thực tế rằng: Ai có năng lực hướng dẫn thì người đó có thể trở thành người cầm quyền, đấy chính là sự chuyển dịch hợp lý, chuyển dịch thuận của quá trình chính trị”.

Ông Nguyễn Trần Bạt cho rằng, những quốc gia lạc hậu và chậm phát triển “vừa có một nhân dân không đủ năng lực phù hợp với nhu cầu của thời đại, vừa có một chính phủ không có năng lực hướng dẫn và lãnh đạo”.

Làm sao để Việt Nam không rơi vào tình trạng ấy của những quốc gia lạc hậu và chậm phát triển? Làm sao để chỉ những người có năng lực hướng dẫn mới ở vị trí cầm quyền?

Câu trả lời (không mới) luôn là: Vấn đề nằm ở cơ chế - cơ chế tuyển lựa người tài vào bộ máy lãnh đạo. Bao giờ xây dựng và thực hiện thành công cơ chế thì giải được bài toán “đặt người tài đúng chỗ”.

Nguồn: Vietnamnet, Tuanvietnam