Cựu ủy viên Bộ Chính trị, GS Nguyễn Đức Bình cho rằng không thể quên tính “giai cấp” trong phát triển kinh tế thời kỳ quá độ. “Nếu chỉ trên một nền kinh tế hỗn hợp đơn thuần, không phân biệt tính chất xã hội giai cấp thì đường lối kinh tế nhiều lắm chỉ còn là tăng trưởng và tăng trưởng thuần túy về sản xuất, GDP. Vậy định hướng XHCN chỗ nào?” - GS Bình nêu câu hỏi.

GS Bình cũng bảo lưu quan điểm đường lối kinh tế cơ bản trong thời kỳ quá độ phải là: Nền kinh tế nhiều thành phần cùng tồn tại và phát triển một thời gian dài, trong đó kinh tế nhà nước là chủ đạo; kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng của kinh tế quốc dân... “Có đồng chí chủ trương nhà nước chủ đạo chứ không phải kinh tế nhà nước chủ đạo. Vậy nhà nước lấy gì mà chủ đạo?” - GS Bình tiếp tục nêu. Theo ông, hiện nay ngay cả ở nhiều nước tư bản phát triển vẫn giữ một bộ phận nào đó kinh tế nhà nước.

Không nên đặt vấn đề nền tảng

Trước đó, trong lời đề dẫn, Trưởng ban tổ chức hội thảo, GS-TS Nguyễn Văn Nam, nói: Nếu đã xác định “các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận hợp thành quan trọng, hữu cơ của nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh” thì tại sao lại phải phân định vai trò cho từng thành phần kinh tế?

Cựu Bộ trưởng Thương mại Trương Đình Tuyển cũng nói: “Có cần đặt vấn đề nền tảng nữa hay không? Nếu có thì lý giải thế nào? Cá nhân tôi cũng cho rằng không cần thiết phải đặt ra vấn đề này”. Đồng tình, GS-TS Nguyễn Kế Tuấn (Đại học KTQD) lên tiếng: Kinh tế nhà nước bình đẳng với các thành phần kinh tế khác. Thành phần nào cũng là nền tảng, chứ đừng coi thành phần này là nền tảng, thành phần kia không phải. “Nếu nhận thức “vai trò chủ đạo” theo nghĩa định hướng phát triển các thành phần kinh tế, dẫn dắt và thúc đẩy các chủ thể kinh tế hoạt động theo mục tiêu thống nhất thì vai trò ấy phải thuộc về nhà nước” - GS Tuấn nhấn mạnh.

Khác với quan điểm GS Bình, GS-TS Trần Minh Đạo (Đại học KTQD) cho rằng chỉ nên phân định kết cấu nền kinh tế thành hai khu vực là kinh tế nhà nước và kinh tế tư nhân. Khu vực kinh tế nhà nước, cùng với nhà nước có chức năng quản lý vĩ mô nền kinh tế. Nhà nước chỉ nên thay mặt nhân dân nắm giữ những doanh nghiệp chủ chốt cung ứng các yếu tố đầu vào cho hệ thống kinh tế quốc dân, và đây là lĩnh vực mà tư nhân không làm được hoặc không hiệu quả. “Số lượng các doanh nghiệp trong tay nhà nước còn tương đối nhiều. Đối với những doanh nghiệp có khả năng cạnh tranh thì cần nhanh chóng chuyển đổi sở hữu thông qua con đường cổ phần hóa và tư nhân hóa. Đối với các doanh nghiệp nhà nước nắm giữ thì phải nhanh chóng xóa bỏ độc quyền thông qua khống chế mức chi phí và lợi nhuận, không để cho bộ máy quản lý núp danh nhà nước khai thác lợi thế độc quyền vì lợi ích nhóm. Còn lại, khu vực kinh tế tư nhân sẽ trở thành động lực chủ chốt trong việc tạo ra của cải của nền kinh tế quốc dân” - GS Đạo đề xuất.

“Lẫn lộn vị trí”

TS Trần Du Lịch (TP.HCM) phân tích: Kinh tế thị trường được vận động với sự tham gia của ba chủ thể chính: Người sản xuất, người tiêu dùng và nhà nước. Hiện nay chúng ta đang có sự lẫn lộn về vị trí, vai trò của ba chủ thể này. Nhiều việc nhà nước không làm theo đúng chức năng của mình mà lại can thiệp vào chức năng của chủ thể khác. Ví dụ, trong quản lý kinh tế vĩ mô, vai trò quan trọng nhất của nhà nước là định hướng mục tiêu phát triển, dự báo tình trạng biến động của thị trường; kiểm soát độc quyền; tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh... Tuy nhiên, nhà nước đã chưa tập trung đúng mức, lại can thiệp vào giá cả, tiền lương... là chức năng của doanh nghiệp.

Theo ông Lịch, thị trường cần nhà nước sử dụng các công cụ quản lý gián tiếp chứ không phải là các biện pháp hành chính. Nhà nước không bao cấp rủi ro cho doanh nghiệp nhưng cũng không tạo ra các rủi ro cho doanh nghiệp bằng các quyết định hành chính của mình. “Quản lý nhà nước nền kinh tế thị trường chính là tạo ra khuôn khổ pháp luật phản ánh được mục tiêu, ý muốn chủ quan của nhà nước trong quá trình phát triển để qua đó các chủ thể khác tự quyết định các hoạt động của mình” - TS Lịch nhấn mạnh.

Vẫn theo TS Lịch, tuy chưa hoàn thiện nhưng hệ thống pháp luật của ta cũng đã phủ kín các lĩnh vực. Sở dĩ hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nước về kinh tế chưa cao là do sự can thiệp của nhà nước ở nhiều cấp chính quyền khác nhau, không phù hợp với sự vận động của kinh tế thị trường. Mặt khác, nhà nước lại thiếu các công cụ và cơ chế giám sát, chế tài để đảm bảo các chủ thể tham gia thị trường tuân thủ “luật chơi” đã đề ra.

Nguồn: VietnamNet