Lý do: nền kinh tế vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro: lạm phát tiếp tục đe doạ, trong khi giới kinh doanh lại kêu ca các biện pháp thắt chặt tiền tệ vào thời điểm này có thể ngáng đường tăng trưởng.

Thanh khoản ngân hàng: “có vấn đề”

Trong những ngày qua, các ngân hàng thương mại liên tục tăng lãi suất huy động và sử dụng các chiêu khuyến mãi nhằm thu hút tiền gửi về ngân hàng. Lãi suất huy động ở một số ngân hàng nhỏ đã lên tới trên 9% cho các khoản tiền gửi ngắn hạn, có trường hợp như ngân hàng Việt Nam Thương tín, mức lãi suất tiền gửi một năm đã lên tới 10,05%, gần bằng trần lãi suất. Lãi suất cơ bản của ngân hàng trong khi đó vẫn đang đứng ở mức 7%. Theo các chuyên gia ngân hàng, với quy định lãi suất cho vay không quá 150% lãi suất cơ bản, các ngân hàng khó có thể kiếm lời với mức chênh lệch giữa lãi suất huy động và cho vay trên dưới 1%. Ông Trần Bắc Hà, chủ tịch hội đồng quản trị ngân hàng Đầu tư và phát triển BIDV nhận định: “Tính thanh khoản của ngân hàng đang có vấn đề”.

Sau tám tháng kinh doanh có lời vừa qua, các ngân hàng bắt đầu đối mặt với khó khăn khi ngân hàng Nhà nước từng bước áp dụng các biện pháp thắt chặt tiền tệ trên thị trường. Tổng giám đốc của một ngân hàng lớn cho rằng quyết định điều chỉnh tỷ lệ cho vay trung và dài hạn trên nguồn vốn vay ngắn hạn của các ngân hàng thương mại từ 40% xuống còn 30% khiến cho các ngân hàng đều phải tăng cường huy động vốn trong khi giảm bớt các khoản cho vay. Nhưng ngay cả khi lãi suất huy động được nâng lên cao như vậy, tiền vẫn không chạy về ngân hàng, hứa hẹn cuộc chạy đua lãi suất sẽ còn tiếp diễn. Ông Bắc Hà cho rằng lãi suất huy động có lên đến 10,5% trong lúc này thì vốn cũng khó chảy vào ngân hàng.

Một luồng ý kiến khác cho rằng vấn đề thanh khoản chưa thực sự khó khăn nhưng các ngân hàng bị áp lực về tỷ giá và đang có những bước chuẩn bị trước để đối phó với sức ép này. Theo đánh giá của ông Vũ Minh Trường, trưởng bộ phận thị trường quốc tế của ngân hàng ANZ Việt Nam, “tỷ giá đang rất có vấn đề”. Khách hàng gia tăng vay tiền đồng trong khi lại gom giữ ngoại tệ, gây áp lực hơn nữa lên mặt bằng lãi suất. Sau khi quy định kết hối ngoại tệ được bãi bỏ, các doanh nghiệp không bị bắt buộc bán ngoại tệ cho ngân hàng nữa, nên xu hướng này càng tăng. Trên thực tế, các doanh nghiệp vẫn đang phải mua bán với tỷ giá ngoài biên độ mà ngân hàng đặt ra. Biện pháp bình ổn tỷ giá bằng việc cung cấp ngoại tệ ra thị trường của ngân hàng Nhà nước được cho là không thực tế và chỉ gây thêm áp lực cho dự trữ ngoại tệ quốc gia, làm trầm trọng thêm nguy cơ mất cân bằng cán cân thanh toán.

Hướng đi nào?

Phương châm của Chính phủ cho đến nay vẫn là “áp dụng một chính sách tiền tệ và tài khoá linh hoạt”. Đây là thời điểm mà thị trường, bao gồm cả giới ngân hàng và doanh nghiệp, đang cố “đoán ý” của Chính phủ về hướng chính sách tiếp theo. Ngân hàng Nhà nước vẫn tuyên bố tỷ giá sẽ được giữ tương đối ổn định và nếu có điều chỉnh thì “không gây sốc”. Giới ngân hàng hiện vẫn cho rằng Chính phủ sẽ không để tiền đồng mất giá quá 5% trong năm nay (từ đầu năm đến nay, trên thị trường chính thức giá tiền đồng đã giảm 2% so với USD). Sự mất cân bằng giữa tỷ giá chính thức và tỷ giá giao dịch đang ngày càng tạo ra những áp lực lên thị trường tiền tệ. “Yếu tố thị trường đang điều hành, mà mình lại đưa ra cả biên độ lãi suất lẫn tỷ giá”, ông Trường nói. “Không thể chốt cả hai đầu như vậy. Ít nhất phải điều chỉnh một trong hai”.

Trong khi đó, chưa có dấu hiệu rõ rệt là ngân hàng Nhà nước sẽ nới lỏng thanh khoản, hoặc sẽ hành động như thế nào. Theo các tuyên bố mới đây, có vẻ như ngân hàng Nhà nước đang ngần ngừ trong việc có nên tiếp tục chính sách kích cầu, bơm tiếp vốn ra thị trường, trong khi một luồng ý kiến khác ủng hộ việc bơm vốn và tiếp tục kích cầu, điển hình là từ ông Lê Đức Thuý, chủ tịch uỷ ban Giám sát tài chính quốc gia. Ông Thuý cho rằng: “Vẫn rất cần những biện pháp hỗ trợ thêm cho nền kinh tế nhằm tạo bước đệm, tránh cú sốc khi gói kích cầu thứ nhất hết hiệu lực, để nền kinh tế phát triển bền vững hơn”. Ông Bắc Hà của BIDV cũng đang ủng hộ phương án tiếp tục bơm tiền vào nền kinh tế. Những biện pháp này sẽ không tránh khỏi làm gia tăng lạm phát, nhưng những người ủng hộ chủ chương này cho rằng “đây là biện pháp cần thiết”.

Một mối quan ngại chung của giới kinh doanh là sự thiếu rõ ràng và kiên định trong các định hướng chính sách sẽ đẩy thị trường vào tình trạng lúng túng. “Chính sách hoặc không rõ ràng, hoặc không logic” là nhận định của một chuyên gia ngân hàng. Còn ông Lý Xuân Hải, tổng giám đốc ngân hàng ACB thì “mong muốn chính sách lãi suất có định hướng rõ hơn”.

Bài học từ những sóng gió kinh tế đã qua cho thấy mấu chốt của chính sách không chỉ nằm ở việc bơm tiền vào nền kinh tế vào thời điểm nào, mà là bơm như thế nào. Bơm tiền như thế nào để tạo giá trị gia tăng và tăng trưởng cho nền kinh tế, thay vì tạo ra những cơn sốt mới trên các thị trường chứng khoán và địa ốc, là bài toán mà những bên tranh luận chính sách hiện nay phải tính đến.

Nguồn: SGGT