Sau 9 tháng thực hiện các nỗ lực về xuất khẩu và tìm thị trường cho các mặt hàng nông lâm thủy sản, hiện tổng kim ngạch xuất khẩu nông lâm thủy sản mới đạt 9,2 tỷ USD - chiếm tỷ trọng 22% trong tổng kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng của cả nước là 41,7 tỷ USD. So với cùng kỳ năm trước, hiện nhóm hàng nông lâm thủy sản đang giảm 11,8% về tổng kim ngạch XK.

Khó khăn bởi chính DN

Theo các chuyên gia, riêng với mặt hàng nông sản, ngoài ảnh hưởng của suy thoái kinh tế thì việc cạnh tranh không lành mạnh, thiếu tính đoàn kết đang là một nguyên nhân khiến nông, thủy sản đã khó khăn lại càng khó khăn. Thậm chí nhiều DN bán tống, bán tháo chỉ mong gỡ hòa. Đây là một điều hết sức nguy hiểm cho thị trường, chỉ vì lợi ích riêng mà lờ đi lợi ích chung của cộng đồng DN. Đây cũng là nguyên nhân khiến các mặt hàng nông sản của VN, mà câu chuyện hạt cà phê VN bị ép giá trên thị trường thế giới hồi đầu năm là một ví dụ điển hình. Nêu ví dụ về việc chỉ biết mình, không quan tâm tới lợi ích của các DN khác trong việc XK hàng nông sản, ông Huỳnh Quang Đấu - Phó Chủ tịch Hiệp hội rau quả VN than phiền: Mặt hàng dứa đông lạnh thường XK với giá 1.000 USD/tấn, nay có nhiều DN đã chào bán với giá 850 USD/tấn.

Một nguyên nhân không kém phần quan trọng là do chưa quy hoạch được vùng chuyên canh; quy mô sản xuất manh mún nhỏ lẻ làm đội giá thành; chưa tổ chức được liên kết vùng dẫn đến nhiều vùng, nhiều địa phương cùng trồng một loại nông sản... dẫn đến tình trạng cung vượt cầu, chất lượng không ổn định.

Cơ hội quay trở lại

Tuy nhiên, theo nhận định của các chuyên gia kinh tế, có thể nói những tháng cuối năm này mặt hàng nông, lâm, thủy sản XK của VN có rất nhiều cơ hội để cán đích, thậm chí nếu làm tốt có thể vượt mục tiêu đề ra. Bởi lẽ, sau một thời gian bị ảnh hưởng do suy giảm kinh tế, thời gian gần đây dấu hiệu phục hồi kinh tế ở các thị trường đã bắt đầu rõ nét, thể hiện ở nhu cầu nhập các mặt hàng nông sản đã quay trở lại. Chính vì vậy, Bộ Công Thương nhận định rằng 3 tháng còn lại của năm, nhóm hàng nông lâm thủy sản có rất nhiều cơ hội bứt phá trong xuất khẩu, có thể đạt thêm 3,05 tỷ USD, nâng tổng kim ngạch cả năm lên 12,4 tỷ USD, góp phần kéo gần khoảng cách so với năm ngoái (chỉ giảm so với năm ngoái khoảng 5,9%). Nhiều thị trường lớn như: Hàn Quốc, Nga, Nhật Bản, khu vực Trung Đông... đều đang có nhu cầu nhập khẩu trở lại các mặt hàng nông, lâm, thủy sản của VN. Trong đó, riêng thị trường Hàn Quốc đang có dự định nhập hơn 7.000 tấn tôm...

Theo các chuyên gia, sở dĩ cơ sở để XK nông thủy sản có thể bứt phá có rất nhiều nguyên nhân, ngoài nguyên nhân kinh tế phục hồi như đã nói ở trên thì một nguyên nhân quan trọng khác là từ 1/10/2009, Hiệp định đối tác kinh tế VN - Nhật Bản bắt đầu có hiệu lực. Đây chắc chắn sẽ là một tin vui cho XK thủy sản VN, bởi lẽ đây là một trong những thị trường lớn nhất của các DN VN trong lĩnh vực thủy sản. Theo hiệp định này, có rất nhiều mặt hàng sẽ được hưởng ưu đãi về thuế quan khiến nhu cầu nhập khẩu sẽ tăng đáng kể, trong đó riêng mặt hàng tôm được giảm thuế xuống 1-2%.