Ông Nguyễn Đình Cung - viện phó Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương - cho biết:

- Vinashin từng được Chính phủ giao 750 triệu USD vốn phát hành trái phiếu quốc tế để đầu tư phát triển. Với lượng vốn khá lớn đó, theo lẽ thường Vinashin sẽ có một tiềm lực về tài chính khá mạnh để phát triển. Tất nhiên lĩnh vực đóng tàu cần đầu tư lớn, thu hồi vốn không nhanh nhưng thật bất ngờ là tập đoàn này đang nợ đọng những khoản rất không đáng nợ, như nợ thuế, nợ phí lưu kho cảng, nợ tiền mua thiết bị...

Điều này để kết luận cần có sự giải thích thêm của Vinashin. Song nhận định bước đầu có thể thấy dù các khoản tiền kể trên là không quá lớn với một tập đoàn tầm cỡ quốc gia như Vinashin, nhưng vì số tiền nhỏ mà để quá hạn càng chứng tỏ khả năng tài chính của tập đoàn này có vấn đề.

Đây có lẽ là một cảnh báo và là cơ hội để chúng ta xem xét, đánh giá, tìm hiểu rõ nguyên nhân, đồng thời đề ra cách khắc phục kịp thời để có lợi nhất cho Vinashin. Và không chỉ Vinashin, các tập đoàn kinh tế lớn khác cũng cần được đánh giá, giám sát thường xuyên.

* Mục tiêu của chúng ta là xây dựng những tập đoàn lớn, có tầm quốc tế và đã tập trung đầu tư ưu đãi từ nhiều năm qua. Nhưng số tập đoàn thật sự mạnh tầm quốc tế vẫn chưa có?

- Các tập đoàn hiện đang sử dụng một nguồn vốn rất lớn của Nhà nước, trong những lĩnh vực mang tính độc quyền cao, thường xuyên được Nhà nước bảo lãnh vốn, dành cho những khoản vay ODA. Họ cũng đang giữ quyền sử dụng một lượng đất đai khá lớn. Cùng đó, vai trò của các tập đoàn trong việc thực hiện các chính sách nhà nước cũng rất quan trọng.

Tuy nhiên đến nay, theo tôi, VN vẫn chưa có tập đoàn nào được coi là mạnh ở tầm quốc tế. Một tập đoàn như vậy phải chiếm một thị phần đáng kể trên tổng thị phần thế giới, nó không chỉ có các dự án đầu tư ở nước ngoài mà còn là một địa chỉ đứng hàng đầu về mặt khoa học công nghệ tại một lĩnh vực nào đó...

* Tập đoàn nhà nước được ưu đãi nhưng đầu tư vẫn kém hiệu quả, trong khi các tập đoàn tư  nhân tự bươn chải nhưng lại có những bước tiến rất vững chắc. Phải chăng đã đến lúc chúng ta cần xem lại cách phân bổ nguồn lực?

- Với tư cách là một nhà đầu tư thì Nhà nước có quyền lựa chọn đối tượng theo mục tiêu cũng như ưu tiên của mình. Bây giờ Nhà nước không thể bỏ tiền hỗ trợ một doanh nghiệp tư. Với các doanh nghiệp nhà nước, theo tôi, đã đến lúc dừng mọi khoản đầu tư mang tính bao cấp, tình thế. Cứ mãi nâng đỡ, người ta khó trưởng thành, các tập đoàn cũng vậy.

Mỗi nước có một đặc thù, nhiều quốc gia chỉ đầu tư theo mục tiêu, như để phát triển khu miền núi thì ưu đãi cho doanh nghiệp vào đây chứ không ưu đãi theo thành phần kinh tế. Nghĩa là để phát triển ngành đóng tàu thì ưu tiên lĩnh vực này, ai đủ tiêu chuẩn, có hiệu quả cao thì được. Như vậy mọi doanh nghiệp sẽ phải chịu sức ép tốt lên.

* Theo ông, có cần cơ quan chuyên trách để điều chỉnh kịp thời, như khó khăn của Vinashin, bởi nếu để khó khăn đến mức nào đó sẽ nguy hiểm, ảnh hưởng đến cả nền kinh tế?

- Các tập đoàn có lượng đầu tư khổng lồ, số lượng đơn vị thành viên lớn. Sổ sách và các vấn đề của một tập đoàn, ngay cả một lãnh đạo của chính tập đoàn đó, nếu được phân lĩnh vực cũng chưa chắc nắm hết. Trong khi đó các tập đoàn vẫn chịu sự quản lý của các bộ và Chính phủ, nghĩa là không có cơ quan nào chuyên trách.

Không chuyên trách thì việc giám sát thường chỉ dựa vào báo cáo của các tập đoàn và các cơ quan kiểm toán, các cơ quan chức năng khác. Theo tôi, như thế chưa đủ, không đảm bảo có thể phát hiện nhanh, kịp thời các vấn đề của tập đoàn để điều chỉnh. Vì vậy đã đến lúc nên nghĩ tới việc tạo một thiết chế chuyên giám sát các tập đoàn nhà nước.

* Nghĩa là phải đặt các tập đoàn vào cơ chế công khai minh bạch hơn?

- Tập đoàn thuộc sở hữu nhà nước, nghĩa là thuộc sở hữu toàn dân. Vì thế sự công khai minh bạch, sự giám sát, khảo hạch của nó cần phải nghiêm khắc hơn cả các công ty đại chúng niêm yết trên thị trường chứng khoán. Đối với các công ty đại chúng, VN đã có yêu cầu phải kiểm toán định kỳ thế nào, báo cáo tài chính thường xuyên ra sao, đại hội cổ đông, rồi cả chế độ công bố các thông tin cũng như chịu sự giám sát rất cụ thể. Các tập đoàn cũng nên như thế.

Như Vinashin, không hiểu họ có công khai không nhưng dư luận rất muốn biết họ đã sử dụng 750 triệu USD vốn Chính phủ phải đứng ra phát hành trái phiếu quốc tế, chịu lãi quốc tế ra sao, đến nay vốn đó được đầu tư đi đâu, khả năng thu hồi thế nào...

Nguồn: Tuổi trẻ