Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tình hình thu hút và sử dụng vốn ODA giai đoạn 2006-2010 của Việt Nam đã có những kết quả đáng khích lệ. Chẳng hạn, cam kết vốn đã vượt chỉ tiêu trước một năm, đạt trên 23,85 tỉ đô la so với mức 19-21 tỉ đô la dự kiến. Việc ký kết hiệp định cũng vượt chỉ tiêu trước một năm, đạt 16,66 tỉ đô la, so với mức 12,35-15,75 tỉ đô la dự kiến. Về giải ngân, dự kiến sẽ đạt 12,9 tỉ đô la cho cả thời kỳ 2006-2010.

Nhưng những con số thống kê nói trên được nêu ra bây giờ không chỉ để kể thành tích mà cũng đang trở thành áp lực vì đó là nguồn vay nợ với các cam kết hoàn trả cụ thể đã ký kết, nhất là khi điều kiện vay đã kém ưu đãi hơn vì Việt Nam đã trở thành quốc gia có thu nhập trung bình. Ngay cả các kênh tiếp nhận vốn ODA không hoàn lại, từ nhiều năm qua Chính phủ cũng phải đóng góp vốn đối ứng chứ không thể nhận không.

Thế nhưng, nhóm sáu ngân hàng phát triển quốc tế lại đánh giá tỷ lệ giải ngân vốn ODA của Việt Nam thấp hơn mức trung bình của khu vực. Theo Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ giải ngân trung bình của khu vực là 20%, trong khi Việt Nam chỉ đạt 14%.

Và tỷ lệ giải ngân thấp là một trong những nguyên nhân dẫn đến tổng chi ngân sách nhà nước năm 2009 lên đến trên 530.000 tỉ đồng, tăng 8,5% so với dự toán, tương đương 31,7% GDP.

Nếu tốc độ giải ngân nhanh hơn, đồng vốn được quay vòng hiệu quả, nhất là ở các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng và đầu tư công, thì ngoài việc giảm thiểu các chi phí cho toàn xã hội, còn góp phần giảm gánh nặng đầu tư cho ngân sách nhà nước (vốn ODA chiếm 12-13% tổng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước hàng năm).

Nguyên nhân chính của việc giải ngân và sử dụng vốn ODA thấp hơn mức trung bình của khu vực là do từ trước đến nay vốn ODA đều được sử dụng để đầu tư các dự án công lớn hoặc cho vay lại. Nhưng sử dụng cách nào thì cũng do các cơ quan quản lý nhà nước cấp bộ, ngành hoặc các doanh nghiệp nhà nước quản lý và chi tiêu nên hiệu quả và tính minh bạch thấp.

Các biện pháp thu hút vốn ODA sau khi Việt Nam trở thành quốc gia có thu nhập trung bình chắc hẳn sẽ phải thay đổi. Thay đổi từ điều kiện vay, mức độ vay và tất nhiên là cả cách sử dụng đồng vốn vay được. Khi các kênh tín dụng qua cửa này ngày càng gần với lãi suất vay thương mại trên thị trường, theo một chuyên gia về ODA, chúng ta cũng không thể tiếp nhận vốn vay trong điều kiện thiếu chủ động và phụ thuộc hoàn toàn vào các nhà cung cấp vốn. Và quan trọng nhất, không thể để đồng vốn vay bó hẹp trong phạm vi sử dụng của các cơ quan nhà nước. Chuyên gia này nói: “Chính phủ phải xem xét việc mở rộng hơn diện thụ hưởng vốn ODA đối với các khu vực ngoài nhà nước để thực hiện các chương trình, dự án vì lợi ích công, nhất là khi Việt Nam đang cần gia tăng tỷ lệ đầu tư công - tư”.

Cũng theo chuyên gia nói trên, việc sử dụng các nguồn vốn viện trợ chính thức trong những năm tới đòi hỏi phải có sự tham gia của các doanh nghiệp dân doanh, nơi mà khả năng quản trị, việc sử dụng vốn hiệu quả, minh bạch hơn. Đây cũng là yêu cầu lớn nhất mà các nước cho vay vốn đòi hỏi người đi vay.

Nguồn: TBKTSG