Giữa thời kỳ khủng hoảng kinh tế toàn cầu, nhiều quốc gia và ngành kinh tế điêu đứng, song với VN hệ thống hạ tầng giao thông hiện đại đã được khơi mở, từng bước đang tiếp thêm sức sống, làm hồng hào những vùng đất "khô cằn".

Kết quả thực hiện xây dựng cơ bản năm 2009 có thể nói là thành công với trên 33.000 tỉ đồng (phần do Bộ GTVT quản lý), có lẽ đã đóng góp không nhỏ để VN đạt được mức tăng trưởng GDP 5,3% trong năm 2009 - năm ảm đạm của kinh tế thế giới. Điều này có vẻ là một nghịch lý? Và người đứng đầu ngành giao thông vận tải đã chia sẻ:

- Nghịch lý đáng mừng. Sự đảo ngược tình thế này xuất phát từ các nguyên nhân rất cụ thể. Trước hết, phải kể đến chiến lược xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông đã được Chính phủ xác định là mục tiêu quan trọng hàng đầu, là bước đột phá để kinh tế VN vượt qua khủng hoảng. Định hướng này thực sự khai mở “con đường” nhận thức của các bộ, ngành và xã hội về việc cần phải tập trung đẩy mạnh xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông. Từ đó, Chính phủ tập trung chỉ đạo điều hành tháo gỡ hàng loạt vướng mắc, chủ yếu là về vốn, cơ chế.

Hàng loạt các điều luật liên quan đến xây dựng cơ bản như Luật Đấu thầu, quản lý XDCB, đất đai... được thay đổi theo hướng phù hợp với thực tế, đã tháo “nút cổ chai” thủ tục XDCB. Việc thành lập Ban chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án trọng điểm ngành GTVT do Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải làm trưởng ban đã liên tục tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ.

Chính phủ còn đặc biệt ưu tiên tạo nguồn vốn cao nhất cho các công trình XDCB. Nhiều công trình được tạm ứng vốn để triển khai tiết kiệm thời gian, tạo nguồn tài chính thuận lợi cho nhà thầu. Có thể nói một trong những con đường khó khăn nhất - con đường cơ chế - đã được khơi mở, tạo môi trường đầu tư thuận lợi hơn hẳn so với trước đây.

* “Con đường cơ chế” khơi mở, song ngành GTVT đã “đi” ra sao để đến đích, ông có thể “bật mí”?

- Tôi cho rằng, bí quyết là sự mạnh dạn phân cấp, giao quyền chủ đầu tư dự án cho các địa phương, các cấp. Bộ chỉ đạo những dự án lớn, có tính chất liên vùng và quốc gia. Các công trình vừa và nhỏ do các địa phương và các cục quản lý. Chính sự phân cấp này đã giảm tải cho bộ, đồng thời tạo chủ động cũng như nâng cao trách nhiệm với dự án của các cấp, các địa phương. Ngay cả các ban quản lý cũng được phân cấp mạnh hơn, giao quyền tự quyết thêm một số vấn đề trước đây phải xin cấp trên.

Thời gian đầu, các cấp còn lúng túng nhưng sau một thời gian được cởi trói, giao quyền chủ động các địa phương và các cấp đã khá mạnh dạn, sáng tạo, giải quyết được nhiều việc trôi chảy và hiệu quả. Đặc biệt, sự phân cấp này đã kêu gọi được nguồn vốn ngoài ngân sách cho nhiều dự án. Điển hình là các dự án cảng hàng không. Từ khi tách thành DN, các TCty cảng HK đã tự chủ tìm nguồn đầu tư phát triển mạnh hệ thống cảng hàng không...

Năm nay, riêng nguồn vốn do DN đầu tư cho các dự án BOT, BTO, BT... đã đạt tới trên 10.000 tỉ đồng, cao hơn cả nguồn vốn ngân sách là 8.500 tỉ đồng và xấp xỉ vốn TPCP là 12.000 tỉ đồng.

*Có nghĩa là việc phân cấp, giao quyền chủ động ví như “chìa khoá mở những tiềm năng lâu nay bị bỏ quên”. Khi đã giao quyền cho cấp dưới, bộ có “rảnh tay” làm việc lớn?

- Quả là bộ đã rảnh tay hơn để tập trung thúc đẩy những việc có tính chất nền tảng, tạo chuyển biến mạnh mẽ về bản chất hệ thống kết cấu hạ tầng GTVT quốc gia. Có thể nói, năm 2009 là “năm mở đường” của ngành GTVT. Hơn 30 dự án “mở” các tuyến đường không, sông, sắt, biển, bộ... với công nghệ tiên tiến như hệ thống đường cao tốc, cảng nước sâu, cảng trung chuyển quốc tế, cảng hàng không quốc tế, tàu hoả trên cao, tàu hoả cao tốc... với nguồn vốn hàng chục tỉ USD đã được khởi công hoặc gấp rút chuẩn bị đầu tư, thực sự tạo dựng kỷ lục từ trước đến nay.

Cũng khoảng hơn 30 dự án được khánh thành, đã góp phần “thay da đổi thịt” nhiều vùng đất. Hệ thống đường giao thông Tây Bắc ỳ ạch suốt mấy năm trước, năm nay đã được nâng cấp thông thoáng với việc hoàn thiện các tuyến quốc lộ (QL) 70, QL6, QL2, 4A, 4B, 4C... Vùng Đồng bằng sông Cửu Long cũng đang được hoàn thiện dần mạng đường bộ với tuyến Nam Sông Hậu, tuyến Quản Lộ - Phụng Hiệp, tuyến N2... và nối liền các vùng đất bị chia cắt bởi các dòng sông bằng những cây cầu “nội lực Việt” như Rạch Miễu, Hàm Luông...

* Bộ trưởng có thể nêu một vài con số so sánh...?

- Năm 2009, toàn ngành thực hiện 33.064 tỉ đồng, giải ngân 30.402 tỉ đồng. Riêng các dự án do Bộ GTVT trực tiếp quản lý thực hiện 31.852 tỉ đồng, giải ngân 29.253 tỉ đồng. Trong đó, vốn nước ngoài thực hiện đạt 190%, giải ngân đạt 234%; vốn TPCP thực hiện đạt 135%, giải ngân đạt 114%. Đặc biệt, năm nay nguồn vốn huy động từ các DN cho các dự án BOT, BOT và BT tới 10.516 tỉ đồng - vượt trội so với những năm trước đây. Đây cũng là một tín hiệu đáng mừng của việc huy động vốn xã hội cho hạ tầng giao thông. Điều này chứng tỏ cơ chế thu hút đầu tư của Chính phủ đang phát huy tác dụng mạnh mẽ. 

* Người ta thường nói đạt được đỉnh cao đã khó, giữ được còn khó hơn. Liệu ngành giao thông có tiếp tục giữ được phong độ và phát triển hơn nữa vào năm 2010 - năm được giới chuyên gia dự đoán là còn khó khăn hơn năm 2009 và cũng là năm kỷ niệm 65 năm ngày truyền thống?

- Công bằng mà nói, năm 2009 tuy là năm khó khăn với các ngành kinh tế nói chung, nhưng với ngành GTVT cũng có những thuận lợi nhất định. Thứ nhất, giá cả vật tư, thiết bị không biến động nhiều, lại có chiều hướng giảm.

Thứ hai, các DN trong ngành tiếp cận được với nguồn vốn lãi suất ưu đãi từ các gói kích cầu của Chính phủ, tranh thủ thời cơ thiết bị rẻ để đầu tư, nâng cao năng lực. Như việc doanh nghiệp hàng không mua thêm máy bay, doanh nghiệp xây dựng mua sắm thiết bị thi công, doanh nghiệp vận tải hàng hải đầu tư tàu biển...

Thứ ba, bộ máy thực hiện đầu tư ngày càng chuyên nghiệp, dần hội nhập với quốc tế nên được nhiều nhà tài trợ trong và ngoài nước hợp tác. Với đà thuận lợi có tính nền tảng, cùng với sự điều hành quyết liệt sát sao của Chính phủ, bộ chúng tôi hy vọng năm 2010 sẽ đạt được những tiến triển mới.

Dự kiến, kế hoạch giải ngân XDCB trong năm 2010 sẽ tăng so với năm 2009 khoảng 20%. Tuy nhiên, vẫn còn những khó khăn như khâu GPMB cần tiếp tục tháo gỡ để đẩy nhanh tiến độ thực hiện công trình. Hiện, đây bị coi là điểm yếu nhất. Chúng tôi sẽ tích cực đề xuất tìm hướng giải quyết phù hợp.

- Xin cảm ơn Bộ trưởng.

Nguồn: Lao Động