Ngày 9/2, Ban Bí thư ra Kết luận về tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân, trong đó, Ban Bí thư yêu cầu sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các quy định về pháp luật, cơ chế, chính sách, thủ tục hành chính để tạo điều kiện hơn nữa cho kinh tế tư nhân phát triển. Đây là tín hiệu tích cực, thể hiện sự quan tâm của Đảng, Nhà nước tới sự phát triển của khu vực kinh tế này. TS Phạm Gia Minh có bài phân tích thêm về sự phát triển của kinh tế tư nhân Việt Nam.

Tạo cơ chế để doanh nghiệp tư nhân vay ODA

Phát triển kinh tế tư nhân và áp dụng các nguyên tắc thị trường ở Việt Nam là một chủ trương phù hợp với quy luật phát triển của xã hội, do vậy nó đã đạt được những thành quả to lớn sau hơn 20 năm tiến hành công cuộc Đổi mới và hội nhập quốc tế. Tuy nhiên trong thực tế chúng ta không tránh khỏi những bỡ ngỡ và ngộ nhận trên cả hai khía cạnh: nhận thức và kinh nghiệm thực tiễn.

Ở nhiều cấp quản lý và địa phương còn tình trạng thiếu nhất quán về vai trò và vị trí của kinh tế tư nhân, sự quan tâm của các cấp ủy, tổ chức Đảng còn chưa đầy đủ và mức độ đầu tư của Nhà nước vào kinh tế tư nhân còn thấp (1).

Sức mạnh của chuyên môn hóa, chuyên biệt hóa và hệ quả đi cùng là năng suất lao động cùng những đổi mới cơ bản trong một ngành sản xuất- kinh doanh hiện đại có được nâng cao để tạo ra những cú hích đột phá cho toàn bộ nền kinh tế khi đầu tư dàn trải nhằm tạo doanh số cao và lợi nhuận ngắn hạn?

Đó là chưa kể đến tình trạng hoạt động thiếu hiệu quả trên đồng vốn của toàn xã hội (cũng là tiền thuế của dân!) và che dấu số liệu kinh doanh tới mức các đại biểu Quốc hội cũng phải bó tay khi muốn tìm hiểu cung cách làm ăn của một số tập đoàn kinh tế nhà nước.

Ở Trung Quốc sau 30 năm đổi mới người ta đã gióng lên những hồi chuông cảnh báo về tình trạng các tập đoàn kinh tế nhà nước khi không có sự giám sát hiệu quả đã và đang bắt những chính sách công thành con tin của mình (2)

Để tạo sân chơi bình đẳng, lành mạnh và tiết kiệm các nguồn lực còn khan hiếm của xã hội trong quá trình tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa thiết nghĩ nên dành cho khu vực kinh tế tư nhân những lãnh địa phù hợp với lợi thế cạnh tranh của nó và hướng các doanh nghiệp nhà nước vào những ngành nghề có thể tạo ra những nền tảng công nghiệp hiện đại mang tính chiến lược và đột phá cho toàn bộ nền kinh tế. Ở đây vai trò chủ đạo của Nhà nước còn thể hiện ở việc xây dựng hạ tầng cơ sở (cứng và mềm), giám sát thi hành pháp luật, định hướng thông tin phát triển vĩ mô, tổ chức tái phân phối thu nhập và các chương trình công cộng nhằm đảm bảo tính công bằng và nhân đạo của CNXH.

Một vấn đề của nhận thức nữa là chúng ta đã thực sự đặt niềm tin sâu sắc vào hệ thống thị trường tự do hay chỉ mới xác định mục tiêu thực dụng trước mắt là đạt tốc độ tăng trưởng kinh tế cao nhờ cơ chế thị trường?

Nếu đánh giá đúng mức và hiểu sâu sắc hơn tầm quan trọng của nguyên lý thị trường thì song song với việc thúc đẩy kinh tế tư nhân chúng ta cần tham khảo kinh nghiệm quốc tế trong việc xây dựng và vận hành môi trường thể chế cho nền kinh tế thị trường. Đây là một khiếm khuyết mà không phải quốc gia nào cũng vượt qua được.

Môi trường thể chế được ví như hệ thống các "luật chơi" của thị trường cùng những tổ chức song hành giúp thực hiện và giám sát "luật chơi" đó. Lấy ví dụ, để một phát minh hay sáng chế về công nghệ Nano ra đời và được ứng dụng vào sản xuất mang tính cạnh tranh thì ngoài nhóm các nhà khoa học đóng vai trò nòng cốt sẽ không thể thiếu được vai trò của các quỹ đầu tư mạo hiểm (Venture Capital) trên thị trường vốn dám bỏ tiền đặt hàng việc nghiên cứu (nhiều khi là thất bại!), cơ quan đăng ký bản quyền phát minh, sáng chế và mẫu mã sản phẩm, hệ thống luật pháp về bản quyền, tòa án và cơ quan thi hành án khi xảy ra tranh chấp bản quyền và cuối cùng là hệ thống quảng cáo, tiếp thị cùng mạng lưới bán buôn, bán lẻ sản phẩm và chăm sóc khách hàng, bảo hành sản phẩm.

Môi trường thể chế được ví như chất xúc tác trong phản ứng hóa học hay chất bôi trơn giúp động cơ hoạt động êm ái nhưng mạnh mẽ. Bấy lâu nay chúng ta nỗ lực khuyến khích phát triển mọi thành phần kinh tế nhưng hầu như chưa quan tâm đúng mức cũng như chưa học tập được nhiều kinh nghiệm quý báu của nhiều nền kinh tế thị trường tiên tiến về lĩnh vực này.

Khi tiến hành cải cách, Trung Quốc đã triệt để tận dụng hệ thống thể chế dịch vụ thị trường phát triển cao theo hình mẫu phương Tây của Hồng Kông nhằm bổ trợ cho khu vực dịch vụ giao dịch thị trường còn non nớt và giúp các công ty của mình tham gia các hoạt động buôn bán phức tạp trên thị trường quốc tế, gắn kết nền kinh tế Trung Quốc với thị trường phương Tây (3). Không phải ngẫu nhiên Ngân hàng Thế giới đã đánh giá: "Thể chế được nhìn nhận như là yếu tố chính quyết định sự phát triển lâu dài của một quốc gia" (4).

Thêm một ví dụ về tầm quan trọng của một thành phần nổi bật trong môi trường thể chế giao dịch thị trường đó là các thị trường vốn. Chúng ta đang tiến hành tái cơ cấu nền kinh tế và như vậy tất yếu sẽ diễn ra quá trình chuyển đổi một số cơ sở kinh tế nhà nước sang khu vực tư nhân hoặc ngược lại. Nếu có một thị trường vốn phát triển với những chuẩn mực quốc tế thì quá trình tái cơ cấu sẽ diễn ra năng động và hiệu quả hơn rất nhiều.

Hơn nữa, do phải thực hiện những chuẩn mực tài chính minh bạch sẽ hạn chế được sự thông đồng làm thất thoát tài sản của nhân dân sang các nhóm lợi ích trong quá trình cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước.

Chúng  ta mong muốn khu vực kinh tế tư nhân ngày một phát triển cả về lượng lẫn về chất nhưng đó phải là một thực thể trưởng thành lành mạnh, thực sự đóng góp cho xã hội mà không làm nảy sinh những bất bình của quần chúng về tính trung thực hay sự tham nhũng liên quan tới những liên minh đen tối với các nhóm lợi ích đi ngược lại quyền lợi nhân dân, vì điều này nếu không được xử lý thỏa đáng ắt dẫn tới những bất ổn xã hội làm tiêu tan thành quả của công cuộc Đổi mới.

Nói như vậy để thấy rằng cần nêu cao tính công khai, minh bạch trong xã hội, người dân phải thực sự có tiếng nói về những vấn đề quốc kế, dân sinh và luật pháp trên thực tế phải công bằng, khách quan đối với mọi thành phần kinh tế. Có như vậy kinh tế tư nhân với tư cách là một bộ phận hữu cơ của nền kinh tế quốc dân mới có điều kiện thực sự đóng góp cho sự vươn lên như Thánh Gióng của Việt Nam trong tương lai.

----

Ghi chú:

(1). Tạo cơ chế để doanh nghiệp tư nhân vay vốn ODA. Theo tin TTXVN và Vietnamnet.vn ngày 12/02/2010

(2). Đinh Học Lương. Tập đoàn lợi ích Trung Quốc: bắt chính sách quốc gia làm con tin.  Tạp chí "Quan sát" .Hồng Kông 10/2008 và mạng Hua Xia Kua di ngày 19/10/2008. Dương Danh Dy lược dịch.

(3). Li Tan. Nghịch lý của chiến lược đuổi kịp. Tư duy lại mô hình phát triển dựa vào Nhà nước. NXB Trẻ 2008.

(4). Hiệu Minh. Hoa hậu, nhà kinh tế và thể chế kinh tế. tuanvietnam.net ngày 5/1/2010.

Nguồn: Vietnamnet