Ông Rama khuyến cáo, Chính phủ VN cần có chính sách đúng đắn để đảm bảo bình ổn kinh tế, giúp các nhà đầu tư khôi phục lòng tin và đổ vốn vào thị trường, sau năm 2009 đã thất thu về FDI.

Ngay sau Tết 2010, kinh tế VN đã có đợt tăng giá nguyên liệu đầu vào như xăng, dầu, gây ra đợt lạm phát mới và tâm lý lo lắng cho người dân. Ông có chia sẻ những quan ngại này?

- Thực chất lạm phát đã xuất hiện từ vài tháng nay do ảnh hưởng của Tết. Nhưng nguyên nhân sâu xa hơn là do giá cả trên thị trường quốc tế cao hơn; việc phá giá tiền đồng khiến hàng hoá trở nên đắt đỏ hơn khi mua bằng tiền VN. Thêm vào đó, các gói kích thích kinh tế đưa ra trong năm 2009 đã dẫn đến sự bùng phát nhanh về tín dụng ngân hàng. Đó là những lý do rõ ràng dẫn đến lạm phát.

Tôi rất tán đồng khi Chính phủ VN đã có những động thái tái cân bằng chính sách trong năm 2009 và 2010. Năm 2009 VN chú trọng kích thích để phục hồi nền kinh tế với mục tiêu rõ ràng: Đi lên, đi lên và đi lên. Nhưng năm 2010, VN đã có những biện pháp đúng đắn để cân bằng lại nền kinh tế. Song, lạm phát sẽ còn tiếp diễn trong vài tháng tới.

Nhiều ý kiến cho rằng việc tăng giá xăng, điện vào ngay sau Tết là không đúng thời điểm. Ý kiến của ông?

- Đúng và không. Đúng là về mặt cơ chế, trong thời gian ngắn khi tăng giá điện và xăng dầu thì giá tiêu dùng cũng sẽ tăng. Nhưng cùng thời gian, nếu như thâm hụt ngân sách lớn xảy ra do Chính phủ phải trợ cấp nhiều, thì cần phải chấm dứt điều đó. Vào năm 2009, việc thâm hụt ngân sách lớn có thể chấp nhận được, bởi Chính phủ cần bù lỗ để hỗ trợ kinh tế tăng trưởng.
 
Nhưng nếu VN vẫn phải chống chọi với sự thâm hụt ngân sách lớn vào năm 2010 khi nền kinh tế đã phục hồi rồi, thì áp lực lạm phát cũng sẽ rất lớn. Hãy nhìn nhận thế này: Nếu VN không điều chỉnh giá xăng, hậu quả sẽ là thâm hụt ngân sách lớn hơn. VN chỉ có hai lựa chọn, hoặc tăng giá nhiên liệu và chấp nhận lạm phát trong thời gian ngắn, hoặc duy trì giá để đối mặt với lạm phát trong suốt năm.
 
Nhìn nhận một cách tích cực, Chính phủ VN đã đúng khi từ bỏ việc trợ cấp theo đúng yêu cầu của tiến trình chuyển tiếp sang nền kinh tế thị trường. Và thực tế là việc tăng giá các nhiên liệu đầu vào ở thời điểm hiện nay dù có thể khiến lạm phát cao hơn, nhưng chỉ trong thời gian ngắn.

Ý của ông là lạm phát tại VN dễ nhận thấy và đã được báo trước?

- Ở VN, lạm phát rất dễ bị ảnh hưởng bởi ba yếu tố:
 
1. Giá cả quốc tế và hiện tại giá trên thị trường quốc tế đang đi lên tỉ lệ thuận với sự hồi phục kinh tế toàn cầu.
 
2. Tỉ lệ trao đổi ngoại tệ vốn đang bị ảnh hưởng rất lớn của phá giá tiền đồng.
 
3. Yếu tố rất quan trọng đó là mức độ của nhu cầu tiêu dùng nội địa. Nếu người VN khát hàng mà sức cung không theo kịp ngay thì giá sẽ lên.
 
Chính sách kích thích kinh tế của năm 2009 thực chất là kích cầu để nền kinh tế hồi phục. Nhưng nếu VN vẫn tiếp tục đẩy sức cầu vào thời điểm hiện tại, khi nền kinh tế toàn cầu đã hồi phục, thay vì chú trọng đến tăng cường thêm các hoạt động kinh tế, cũng sẽ khiến cho lạm phát tăng cao hơn. Kết hợp của cả ba yếu tố này cho thấy VN sẽ còn phải trải qua các đợt lạm phát trong năm 2010.

Quốc hội VN kỳ vọng duy trì lạm phát ở mức 7% trong năm nay, song một số nhà kinh tế cảnh báo lạm phát có thể đến 2 con số. Ông nhận định như thế nào?

- Tôi nghĩ sẽ rất khó có thể đảm bảo mục tiêu duy trì lạm phát ở mức trên. Một số biện pháp mà Chính phủ VN đã thực hiện trong thời gian qua, chẳng hạn như nâng tỉ lệ lãi suất sau Tết là rất quan trọng để kiểm soát tình hình. Nhưng với tình hình tiền tệ hiện nay, tôi nghĩ rằng VN sẽ rất khó có thể thực hiện được mục tiêu mà Quốc hội đặt ra.

Vậy theo ông con số nào sẽ là hợp lý?

- Tôi không muốn đi sâu vào dự đoán vào thời điểm này. WB sẽ công bố báo cáo dự đoán về tình hình kinh tế trong 1-2 tháng nữa.  Nhưng tôi cho rằng, điều quan trọng nhất với VN hiện nay là thực sự phải tái cân bằng chính sách và đảm bảo bình ổn. Lạm phát chỉ là một phần mối lo của nền kinh tế.

Có thể chỉ ra những vấn đề khác như điều gì sẽ xảy ra với thị trường ngoại tệ đồng dollar Mỹ, vốn đang có những dấu hiệu không tốt. Nếu không xử lý được sẽ gây tâm lý bất ổn trên thị trường. Một khía cạnh khác là các vấn đề về thị trường nhà đất và chứng khoán.

Khi nền kinh tế toàn cầu đã bình ổn trở lại, năm 2010 kinh tế VN cũng cần kỷ luật hơn. Nếu như VN làm tốt, thị trường sẽ có lòng tin rằng Chính phủ có thể xử lý tốt các vấn đề kinh tế. Và vốn sẽ lại đổ vào, khiến kinh tế khởi sắc. Mặt khác, nếu bất ổn kinh tế tiếp diễn, các nhà đầu tư sẽ nghi ngại. Vì vậy, mục tiêu quan trọng nhất của VN hiện nay, theo tôi, là đảm bảo bình ổn.

Mục tiêu của VN trong năm 2010 là tăng đầu tư trực tiếp nước ngoài thêm 10%, sau năm 2009 thất thu. Song các nhà đầu tư đều khuyến cáo về “nút cổ chai” cơ sở hạ tầng của VN, trong đó có sự khó khăn về điện, khí đốt. Ông có cho rằng việc tăng giá nguyên liệu đầu vào sẽ khiến các nhà đầu tư thêm quan ngại?

- Tôi không nghĩ thế. Việc Chính phủ VN quyết định bãi bỏ trợ cấp cho các ngành điện, khí đốt là một quyết định đúng đắn và cần phải làm. Điều đó cho thấy VN đang kiên trì thực hiện việc chuyển đổi và vận hành kinh tế theo cơ chế thị trường. Khi các doanh nghiệp mang tiền đến đầu tư vào một quốc gia, họ muốn chắc chắn rằng nền kinh tế ở đó được điều hành tốt.

Điều này càng nhấn mạnh đến việc Chính phủ VN cần phải chú trọng đảm bảo bình ổn kinh tế. Hãy nhìn nhận thế này, trên thế giới có rất, rất nhiều nhà đầu tư đang tìm kiếm cơ hội, trong lúc không có nhiều quốc gia đã xử lý tốt được vấn đề kinh tế khi xảy ra khủng hoảng.

Những gì Trung Quốc, Ấn Độ và Việt Nam đã làm được trong năm 2009 khiến các nhà đầu tư đều cảm thấy an tâm cho rằng nên ít nhiều đầu tư vào đây. Nếu VN kiểm soát tốt các cú sốc kinh tế và đảm bảo bình ổn, các nhà đầu tư sẽ ồ ạt quay lại. Còn nếu như mọi chuyện diễn biến không tốt, họ sẽ tìm một địa chỉ khác, như Ấn Độ, Indonesia…

Một thực tế là dù 2010 kinh tế thế giới đã hồi phục, các tập đoàn vẫn rất ngại ngần bỏ vốn đầu tư ra nước ngoài, do còn phải củng cố lại nội lực. Vậy cơ hội tăng FDI của VN trong năm 2010 sẽ như thế nào, theo ông?

- VN hiện đang ở một vị trí rất tốt nếu như kinh tế vĩ mô tiếp tục được chú trọng. Do kinh tế Trung Quốc ngày càng lớn mạnh, cạnh tranh với Thái Lan hay Malaysia, nên quốc gia này không còn là lựa chọn sáng giá cho các nhà đầu tư tìm lao động giá rẻ… Và các nhà doanh nghiệp nếu muốn tìm địa điểm thu được nhiều lợi nhuận hơn sẽ phải đến VN hoặc Indonesia.

Ngoài ra, VN đang làm công việc của mình rất tốt. Điển hình là năm 2009, VN đã dễ dàng vượt qua sóng gió của suy thoái kinh tế toàn cầu. Dù vẫn phải nói rằng tìm kiếm nguồn nhân lực cao ở VN rất khó khăn, nhưng các nhà đầu tư vẫn sẽ đến VN. Tôi tin như vậy.

Quay trở lại với câu hỏi về dự đoán chỉ số. Kinh tế VN kỳ vọng sẽ phục hồi ở mức cao, khoảng trên 7% trong năm nay. Ông có lạc quan với mục tiêu này?

- Trái với câu hỏi về mục tiêu kiềm chế lạm phát, tôi nghĩ rằng, VN sẽ khá dễ dàng trong việc đạt mục tiêu tăng trưởng hơn 7% trong năm nay. Tất nhiên, với điều kiện các chính sách đúng đắn tiếp tục được triển khai.

Các nhà kinh tế cho rằng, điều quan trọng với VN lúc này không phải là tỉ lệ tăng trưởng bao nhiêu mà là cách đạt được nó như thế nào. Từ góc nhìn của một chuyên gia kinh tế thâm niên tại VN, ông có lời khuyên nào để VN tăng trưởng cao nhưng vẫn giữ được sự phát triển bền vững?

- Tôi nghĩ rằng VN khá tốt trong việc duy trì được tăng trưởng bền vững. Song, điều quan trọng là cần phải tiếp tục thúc đẩy cải cách, điều sẽ hỗ trợ cho các mục tiêu tăng trưởng của VN trong trung hạn và dài hạn. Những cải cách này đều rất phức tạp như tổ chức tốt thị trường hạ tầng, tổ chức được một thị trường điện năng minh bạch và cạnh tranh để các nhà đầu tư không còn quá khó khăn trong việc mua điện hay dễ dàng tìm được nhà cung cấp đủ nhu cầu điện năng, tránh sự kiểm soát độc quyền bởi EVN.

VN cũng cần phải điều hành tốt thị trường tài chính và thị trường vốn để duy trì sự bình ổn. Còn một yếu tố quan trọng khác là thúc đẩy cải cách trong lĩnh vực doanh nghiệp nhà nước. VN đang đối mặt với việc đưa ra lựa chọn khó khăn liên quan đến các nhóm kinh tế, nhằm hoàn tất việc chia tách giữa quyền quản lý doanh nghiệp nhà nước và quy định. Vào thời điểm này, các doanh nghiệp nhà nước được điều hành bởi các bộ, nơi ban hành các quy định và quy chế. Còn những thách thức khác về bảo vệ môi trường và giáo dục.

Tóm lại, tôi cho rằng ưu tiên hàng đầu của VN là đảm bảo bình ổn kinh tế vĩ mô. Thứ hai là duy trì chương trình nghị sự về cải tổ - vốn đang gây hiệu ứng tốt tại VN. Nếu như cả hai chính sách này được thực hiện, các bạn hoàn toàn có thể tự tin và lạc quan về sức phát triển của VN. Ngoài ra, VN cần chú trọng hơn đến cách sử dụng vốn quốc gia và các đầu tư công. Nếu nhìn vào kinh tế VN, có thể thấy đầu tư chiếm tỉ trọng đến 40% GDP mỗi năm và đây là con số phi thường. Tôi cho rằng, VN không thể đẩy quá nhanh về số lượng đầu tư, mà giờ đây cần chú trọng về chất lượng đầu tư.

Cụ thể chất lượng đầu tư mà ông muốn nói đến là gì?

- Chẳng hạn như rất nhiều khu vực, tỉnh thành ở VN đều muốn xây dựng cảng nước sâu, dù địa điểm rất gần nhau, rồi đầu tư vào các ngành kinh tế bong bóng không mang lại lợi nhuận cao, hay xây dựng sân golf ồ ạt… Đó không phải là giải pháp tốt.

Xin cảm ơn ông!