Cả hai cùng trông đợi

Theo số liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giai đoạn 2006 - 2010, cam kết vốn đã vượt chỉ tiêu trước một năm, đạt trên 23,85 tỉ USD so với mức 19 - 21 tỉ đô la dự kiến. Số vốn ký kết thông qua các hiệp định cũng vượt chỉ tiêu trước một năm, đạt 16,66 tỉ USD, so với mức 12,35-15,75 tỉ USD dự kiến. Về giải ngân, dự kiến sẽ đạt 12,9 tỉ USD cho cả thời kỳ 2006-2010.

Chính vì thế, việc mở rộng hơn diện thụ hưởng vốn ODA đối với các khu vực ngoài nhà nước để thực hiện các chương trình, dự án vì lợi ích công, nhất là khi Việt Nam đang cần thúc đẩy mô hình hợp tác giữa khu vực công và khu vực tư nhân (PPP) trong lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng - một quyết định được cả hai phía: khối doanh nghiệp tư nhân lẫn các nhà tài trợ trông đợi.

Doanh nghiệp tư nhân cần chứng to khả năng tiêu tiền hiệu quả

Trên thực tế, không phải chưa từng có các doanh nghiệp tư nhân “được” tiêu tiền ODA thông qua một số dự án giao thông, điện; dự án phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ... Tuy nhiên, đại đa số doanh nghiệp tư nhân khi thực hiện dự án ODA đều chưa “chính danh”, họ chỉ thực hiện các “hợp đồng phụ”. Để chủ trương quan trọng của Ban bí thư được hiện thực hóa, trong khi các cơ quan nhà nước có trách nhiệm xây dựng cơ chế thích hợp thì bản thân các doanh nghiệp tư nhân cũng cần tiếp tục nâng cao năng lực và uy tín của chính mình để Nhà nước tin tưởng giao vốn cho họ vay - những đồng vốn tuy có được ưu đãi về lãi suất, nhưng vẫn sẽ phải trả đúng kỳ, đúng hạn bằng tiền thuế của nhân dân.

Mặc dù số doanh nghiệp tư nhân tại Việt Nam đã nhanh chóng tăng lên 15 lần trong vỏn vẹn 9 năm - con số cực kỳ ấn tượng - nhưng một nghiên cứu gần đây của Tổ công tác về thi hành Luật Doanh nghiệp đã chỉ ra rằng, số lượng những doanh nghiệp tư nhân thực sự có tầm cỡ còn rất ít ỏi, thậm chí số có quy mô vừa theo thông lệ quốc tế cũng chiếm tỷ lệ khá khiêm tốn. Còn theo UNDP thì trong số 200 doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam chỉ có 17 doanh nghiệp tư nhân, mà phần lớn trong số này lại là... các doanh nghiệp nhà nước được cổ phần hóa! Quy mô vốn chủ sở hữu trung bình của một doanh nghiệp tư nhân tuy đã tăng gấp 3 lần trong giai đoạn 2005 - 2008 lên khoảng 3,6 tỷ đồng/doanh nghiệp, nhưng vẫn kém xa mức trung bình là 242 tỷ đồng/doanh nghiệp nhà nước hay 76 tỷ đồng/doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. Về quy mô sử dụng lao động, 98,35% doanh nghiệp tư nhân Việt Nam hiện sử dụng dưới 200 lao động (đại đa số chỉ sử dụng từ 50 lao động trở xuống), trong khi tỷ lệ này tại các doanh nghiệp nhà nước là 55,38% và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài là 70,05%. Những chỉ số quan trọng khác phản ánh chất lượng hoạt động của các doanh nghiệp trong khu vực tư nhân như mức độ cải thiện tỷ lệ lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu; tỷ lệ lợi nhuận trên tổng tài sản có... của khu vực doanh nghiệp tư nhân cũng thấp hơn nhiều so với các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài.

Có không ít công ty tư nhân chưa thực hiện hoặc thực hiện chưa đầy đủ chế độ báo cáo tài chính theo quy định. Số doanh nghiệp báo cáo tài chính theo quy định tại của Luật Doanh nghiệp chỉ chiếm một tỷ lệ rất thấp tổng số doanh nghiệp, nội dung báo cáo tài chính còn sơ sài, số liệu thường thiếu chính xác và không đầy đủ.