Phó Chủ tịch Ngân hàng thế giới James Adam:

Việt Nam có chính sách thực tế

Là một nước thu nhập thấp nhưng Việt Nam đã có một bước tiến mới sau giai đoạn Đổi mới, đã có những cải thiện đáng kể về chính sách kinh tế, đóng góp lớn vào tốc độ tăng trưởng 7-8%/năm.

Việt Nam cũng tạo ra những thành tích ấn tượng trong lĩnh vực xoá đói giảm nghèo. Đây là ví dụ quan trọng cho các nước đang phát triển và có thu nhập thấp. Tuy nhiên các bạn sẽ còn phải đối mặt với những thách thức mới khi hiệu quả xoá đói giảm nghèo đang giảm đi.

Trong những năm gần đây, Việt Nam có những hiệu năng chính sách rõ ràng, có sự chuyển đổi rất rõ ràng so với 20 năm về trước. Thu nhập bình quân đầu người đã tăng cao và sẽ còn tăng nữa, mặc dù là năng suất lao động còn thấp.

Tỷ lệ tiết kiệm trong dân cao, khoảng gần ¼ GDP. Thực tế là VN có thể tiếp tục duy trì được mức độ đó và là đây là một trong những nước có tỉ lệ tiết kiệp cao nhất thế giới- một điểm quan trọng khi nói về kết quả cái cách ở Việt Nam.

Nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa của VN đang trong chu trình hòa nhập vào nền kinh tế thế giới và đã thu được nhiều lợi ích từ chu trình này. Tuy nhiên năng xuất lao động chưa tăng cao lắm.

Chính phủ đang mạnh dạn cam kết rất lớn với những cải cách về mặt cấu trúc. Chính sách công nghiệp nói chung và chính sách kinh tế nói riêng đã chuyển đổi sang nền tảng dịch vụ, tạo điều kiện hơn cho các doanh nghiệp và hỗ trợ lĩnh vực tư nhân phát triển.

Ngân hàng Thế giới đang khuyến khích chính phủ làm tốt hơn trong lĩnh vực đó. Việt Nam cũng đang có những bước tiến trong việc phân cấp phân quyền và tham gia nhiều hơn vào việc phân phối công bằng cho các tỉnh, thực hiện cải cách trong lĩnh vực ngân hàng và thu hút các nhà đầu tư chiến lược và các ngân hàng thương mại.

Điểm cần lưu ý là, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu, ngành ngân hàng ở Mỹ và châu Âu vẫn đàng gặp những thách thức lớn, nhưng ở VN, lĩnh vực ngân hàng đã có nhiều nỗ lực vượt qua được khủng hoảng.

Chính phủ VN đang có những chương trình lớn nhằm thúc đẩy năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp, chuyển đổi hình thức sở hữu nhà nước sang các hình thức đa dạng hóa để tăng lợi nhuận và hiệu quả.

Cũng cần nhấn mạnh sự ổn định về mặt vĩ mô trong vòng hai năm vừa qua ở đây. Những người ở tuổi trung niên đã cảm nhận được sự phát triển của nền kinh tế khi đầu tư nước ngoài tăng, tín dụng tăng, nhưng vẫn đang phải đối mặt với những vấn đề chính sách và yêu cầu tăng trưởng bền vững hơn.

Khi cuộc khủng hoảng tác động đến VN, chính phủ đã ứng phó hiệu quả và thay đổi chính sách, làm việc rất chặt chẽ với Ngân hàng thế giới và các nhà tài trợ.

Tuy nhiên, vẫn còn một số điểm yếu của nền kinh tế là năng lực lao động, kỹ năng vẫn còn thiếu trong khi giá lao động đã tăng lên nhiều. Chất lượng giáo dục đại học, các lĩnh vực công, tích lũy vốn, chi phí đầu tư cao, vai trò của các tập đoàn, sở hữu của nhà nước, cổ phần hóa các doanh nghiệp, thị trưởng trái phiếu, quyền sở hữu đất đai, quyền sử dụng đất... Đều là những vấn đề phức tạp và thách thức đối với chính phủ trong thời gian trước mắt.

Việt Nam đã bước sang giai đoạn nước có thu nhập trung bình. Đây là một bước rất quan trọng để thế giới bỏ đi một cách nhìn hạn hẹp đối với quốc gia này.

Chuyên gia kinh tế Vũ Thành Tự Anh, trung tâm Fulbright Việt Nam

Việt Nam có thể là Thái Lan tiếp theo

Không thể có một cái áo một cỡ mà vừa với tất cả mọi người, các nước không thể theo các chiến lược phát triển giống nhau vì mỗi nước có hoàn cảnh khác nhau. Nhưng có những điểm chung mà các nhà nghiên cứu và các nhà hoạch định chính sách vẫn nhất trí với nhau, ví dụ để tăng trưởng phát triển phải có một nền kinh tế vĩ mô ổn định, có nguồn nhân lực tốt, có các doanh nghiệp có năng lực cạnh tranh và bộ máy nhà nước làm việc hiệu quả.

Việt Nam đã đạt được những tăng trưởng tương đối ngoạn mục trong hai mươi năm qua, chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường giúp cho hàng chục triệu người thoát khỏi cảnh nghèo đói nhưng tất cả vẫn chỉ là trong giai đoạn đầu. Việt Nam sẽ còn phải trải qua những chặng đường tương tự như các nước khác. Câu chuyện hiện nay của Việt Nam là làm sao thoát được cái bẫy thu nhập trung bình.

Có lẽ không nên nhập chung Thái Lan vào để so sánh với Việt Nam, so sánh chung với Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore... vì xuất phát điểm của mỗi quốc gia không giống nhau, mặc dù đó không phải là một sự so sánh không công bằng, vì GDP tính trên đầu người của các nước đều xuất phát từ gần như một điểm chung là khoảng 1.700 USD. Trong thực tế, có những nước có tốc độ tăng rất nhanh, nhưng tiếc rằng Việt Nam vẫn nằm trong số tăng chưa cao. Trung Quốc đang có đà gần bằng các nước Đông Á, còn Việt Nam có thể trở thành Thái Lan hoặc Malaysia tiếp theo.

Đó là vấn đề chính phủ phải rất cân nhắc nếu muốn đưa Việt Nam vào đà tăng trưởng mạnh hơn.

Không nhiều không gian tài khóa để xoay trở

Nếu so với các quốc gia khác trong khu vực, xét về thâm hụt ngân sách thì Việt Nam chẳng có mấy không gian tài khóa để xoay trở.

Theo luật ngân sách thì không được phép có thâm hụt hơn 5%. Với số liệu lấy từ ADB, khi cộng cả các khoản chi ngoài ngân sách (cách tính đúng đắn), thì mức thậm hụt ngân sách của Việt Nam cao hơn rất nhiều so với mức luật quy định.

Do vậy, để duy trì được tăng trưởng cao, Ngân hàng Nhà nước phải giữ tốc độ tăng cung tiền cao và tốc độ tăng tín dụng trong nước cao. Hệ lụy là nếu đầu tư có hiệu suất thấp và thời gian hoàn vốn lâu nên chỉ số CPI phải tăng. Đó cũng là điều 5 năm qua chúng ta đã chứng kiến.

Muốn có tăng trưởng, Việt Nam phải đầu tư và trên thực tế, chính phủ đã đầu tư rất nhiều. Nhưng do thời gian thu hồi vốn dài mà tỉ lệ thu hồi vốn lại không cao nên đi kèm với nó là phải rất nới lỏng cung tín dụng, cung tiền nói chung tạo ra hệ luỵmất cân đối vĩ mô ở Việt Nam, như đã bộc lộ trong năm 2008.

Rút kinh nghiệm để tạo nên cú nhảy lớn

Khủng hoảng vừa qua đã giúp làm lộ ra những điều chưa chuẩn về mặt cấu trúc, những yếu kém của nền kinh tế. Điều quan trọng là phải rút ra được bài học kinh nghiệm và tìm được cách xử lý như thế nào, nhờ đó có thể có được những cú nhảy lớn, giống như hồi năm 1986 với Đổi mới.

Việt Nam đã đạt được thành công lớn trong việc giảm dần những biện pháp hành chính, hàng rào cản trở trong việc gia nhập thị trường và mở rộng hoạt động của các tổ chức tài chính. Đồng thời vẫn có những lo ngại liệu có quá thừa ngân hàng không? Hiện nay cũng đang có những việc như mở lại, mua lại, sở hữu chéo giữa các định chế tài chính ngân hàng, đó cũng là một xu hướng tiềm tàng nhiều mối lo ngại.

Khi hệ thống tài chính được tự do hóa mà hệ thống điều tiết lại không theo kịp sẽ dẫn đến những vấn đề như thông tin không được cung cấp kịp thời và chất lượng khiến các cơ quan giám sát điều tiết gặp khó khăn.

Quá trình tự do hóa nhanh ở Việt Nam là rủi ro nếu không có sự ổn định vĩ mô và giám sát tài chính hiệu quả, điều tiết chưa đáng tin cây, hệ thống kế toán và quản lý rủi ro còn chưa chuẩn.

Khuyến nghị chính sách

Những mất cân đối của kinh tế vĩ mô như thể hiện của năm 2008 và cuộc khủng hoảng năm 2009 đã làm bộc lộ những thách thức rất then chốt về mặt cấu trúc, cơ cấu. Đây chính là lúc để Chính phủ Việt Nam thực sự rút ra bài học cần thiết và đưa ra một loạt cải cách mới về cấu trúc.

Không thể phủ nhận, Việt Nam đã có những cải thiện chính sách tốt cũng như pháp quyền đã có những tiến bộ trong giai đoạn 1998-2008. Nhưng vẫn còn những vấn đề, nhất là tính hiệu lực của chính phủ cần được cải thiện nhiều hơn nữa nếu muốn tạo ra bước nhảy lớn.

Bài học lớn mà chúng ra rút được sau mấy năm qua là ổn định kinh tế vĩ mô là điều kiện tiên quyết để đảm báo có được tăng trưởng cao bền vững.

Có vẻ như chính phủ hiểu rất rõ về điều kiện tiên quyết này, nên đã có những bước đi được điều chỉnh khá kịp thời và phù hợp xu thế.

Với chính sách tài khóa, bước đầu tiên được coi là quan trọng là phải hài hòa hóa cách thức đo lường tính toán thâm hụt ngân sách nhà nước theo chuẩn quốc tế và đưa đầu tư công, đầu tư của các doanh nghiệp nhà nước trở nên minh bạch hơn. Đó là những bước đầu tiên nếu muốn cải thiện hiệu lực của bộ máy nhà nước.

Bộ Tài chính nên tìm cách ổn định thâm hụt ngân sách ở mức có thể quản lý được một cách bền vững hơn, gọi là "đưa về vùng an toàn".

Về chính sách phát triển, vẫn cần cải thiện hơn nữa mạng lưới an sinh xã hội. Ở Việt Nam vẫn chủ yếu dựa vào họ hàng gia đình để giúp đỡ chứ không phụ thuộc lắm vào hỗ trợ của nhà nước.

Giảm nghèo phải đi kèm với những cơ hội việc làm ngoài nông nghiệp, nên phải chú ý đến cơ sở hạ tầng, giáo dục đào tạo, dạy nghề để tạo công ăn việc làm phi nông nghiệp giúp người dân nông thôn chuyển đổi, qua đó cải thiện cuộc sống.

Cuối cùng là những vấn đề môi trường liên quan đến biến đổi khí hậu. Việt Nam nằm trong số những nước sẽ chịu ảnh hưởng nghiêm trọng nhất từ biến đổi khí hậu, nhất là khi mực nước biển tăng. Không phải là 10 năm nữa đâu, mà có khi chỉ 3-5 năm nữa, thậm chí đang diễn ra ngay bây giờ, nên cần phải xử lý ngay. Đây không thể là nỗ lực của từng thành phố, từng tỉnh, mà phải là nỗ lực chung với sự đóng góp của các tổ chức đa phương để điều phối các hoạt động ở tầm khu vực và toàn cầu.

Nguồn: Tuanvietnam, vietnamnet