Nguồn hàng khổng lồ
Theo số liệu thống kê, mỗi năm hiện có trên  240 triệu tấn hàng hoá xuất nhập qua hệ thống cảng biển của Việt Nam mang lại nguồn thu lớn cho ngành vận tải biển. Cũng theo dự báo của Bộ GTVT,  tổng lượng hàng qua cảng Việt Nam đến năm 2015 vào khoảng 500 triệu tấn; năm 2020 khoảng 1tỷ tấn; năm 2030 khoảng 2 tỷ  tấn. Không những thế, nhìn rộng ra, khu vực miền Bắc, có một nguồn hàng rất lớn là vùng Tây Nam Trung Quốc, một thị trường có 320 triệu dân. Hàng hóa từ vùng này, nếu đi qua cảng Hải Phòng sẽ rút ngắn phân nửa quãng đường vận chuyển, tiết kiệm 50% chi phí so với đi qua Quảng Đông (Trung Quốc). Ở miền Trung, đường xuyên Á sẽ là con đường ngắn nhất để hàng hóa từ Lào, vùng đông bắc Thái Lan và một phần của Myanmar đến cảng cửa ngõ quốc tế của Việt Nam, từ đó đi các thị trường trên thế giới. Đây là luồng hàng của thị trường khoảng 60 triệu dân. Miền Nam cũng có đường xuyên Á từ TP.HCM qua Campuchia, Thái Lan, Malaysia với thị trường khoảng 100 triệu dân. Như vậy có thể thấy, nguồn hàng cho ngành vận tải biển của Việt Nam là rất lớn.

Có biển, có cảng, có nguồn hàng, có ngành công nghiệp đóng tàu, ngành vận tải biển của chúng ta có đầy đủ điều kiện để phát triển và mang nguồn lợi lớn về cho đất nước. Tuy nhiên  cho đến hiện nay, ngành hàng hải Việt Nam vẫn chưa "vươn ra biển lớn".

DN hàng hải Việt Nam ở đâu?

 Trong lĩnh vực kinh doanh hàng hải tại Việt Nam, Tổng Công ty hàng hải Việt Nam ( VinaLines) là doanh nghiệp lớn nhất với năng lực vận tải chiếm tới 60% cả nước. Mặc dù 15 năm thành lập, đã  liên tục có sự tăng trưởng ấn tượng, nhưng so sánh với các nước xung quanh thì tiềm lực còn nhỏ bé. Đến nay VinaLines có đội tàu 151 chiếc với tổng trọng tải 2,68 triệu DWT. Theo xếp loại, đứng thứ 87 trên thế giới. Nếu nhìn sang  Hàn Quốc thì thấy quốc gia châu Á nhỏ bé này có tới 2 hãng tàu lớn là  Hanjin xếp vị trí thứ 10 và  Hyundai đứng thứ 18 trong bảng tổng sắp, doanh thu của các hãng tàu này  lên tới hàng chục tỷ USD/ năm, trong khi đó, mục tiêu phấn đầu tổng doanh thu của Vinalines trong năm 2010 mới chỉ là 1,2 tỷ USD. Còn lại các DN hàng hải khác đều có tiềm lực nhỏ với số lượng tàu hạn chế, tải trọng yếu.

Cục Hàng hải Việt Nam nhìn nhận, vận tải biển của chúng ta chưa vươn ra được "biển lớn" trước hết là vì ta chưa có cảng lớn, tàu lớn. Để vận chuyển hàng đi xa thì phải sử dụng tàu lớn nhưng để tàu lớn vào nhận hàng được thì cần phải có cảng lớn. Những yếu tố này liên quan với nhau. Hiện nay đội tàu của Việt Nam còn nhỏ, tần suất chuyến thưa, thời gian giao hàng chậm, điều kiện bảo quản hàng không tốt và giá cả kém cạnh tranh. Chính vì vậy nên nhiều chủ hàng không chọn thuê tàu Việt Nam mà thuê tàu nước ngoài. Bên cạnh đó ta chưa có cảng nước sâu, tàu lớn không vào được, vì vậy  hầu hết hàng hóa xuất khẩu của Việt Nam được chuyển qua các cảng tại Singapore rồi mới đưa lên tàu lớn để đi xa.

Nhưng ngay cả khi đã có cảng lớn và tàu lớn rồi thì cũng chưa chắc đã "vươn ra biển lớn được", vì đó chỉ là điều kiện thứ nhất. Khi đã có đủ điều kiện thứ nhất thì các doanh nghiệp, các chủ tàu còn phải bước vào một cuộc cạnh tranh khốc liệt với các tàu hàng nước ngoài. Đây cũng là một khó khăn trở ngại lớn, vì các tập đoàn nước ngoài có tiềm lực mạnh về tài chính lại nhiều kinh nghiệm và có nhiều bạn hàng truyền thống. Để giành lại hợp đồng vận chuyển từ các hãng của nước ngoài hoàn toàn không dễ dàng chút nào.

Vươn ra biển lớn

Theo định hướng của Nhà nước trong "Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020", nước ta phải phấn đấu trở thành một quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển, kinh tế biển đóng góp khoảng 53%-55% GDP của cả nước…Muốn trở thành cường quốc biển, DN hàng hải phải mạnh, liệu các DN hàng hải của Việt Nam có thực hiện được trọng trách này?

Ông Nguyễn Hùng Việt, Phó tổng giám đốc VinaLines cho biết: "Trong 15 năm qua VinaLines đã tập trung xây dưng tiền đề để  vươn ra biển lớn. Không như nhiều DN khác, đầu tư bao sân nhiều lĩnh vực thì Vinalines chỉ có một mục tiêu duy nhất  là dồn trọng tâm vào chuyên môn chính: Phát triển năng lực vận tải; phát triển cảng biển và đa dạng dịch vụ hàng hải. Ba yếu tố này có ý nghĩa quyết định để gia tăng năng lực, qui mô và sức cạnh tranh của doanh nghiệp".

Sau 15 năm phát triển, VinaLines đã  cơ cấu đội tàu theo hướng tăng tỷ trọng tàu có trọng tải lớn, tàu chuyên dụng và có độ tuổi trẻ hơn, tập trung đầu tư tàu hàng khô trọng tải lớn, tàu chở dầu và công-ten-nơ. Ðặc biệt trong hai năm (2007 - 2008), toàn Tổng công ty đã đầu tư (mua và đóng mới) 53 tàu, với tổng mức đầu tư khoảng 1,2 tỷ USD, tổng trọng tải khoảng 1,4 triệu DWT lớn hơn cả trọng tải số tàu Tổng công ty phát triển được trong mười năm trước.

Tổng công ty đã  triển khai một số dự án đầu tư cơ sở hạ tầng cảng biển quốc gia như dự án cảng trung chuyển quốc tế Vân Phong; dự án cải tạo, nâng cấp cảng Hải Phòng giai đoạn II; cảng Ðình Vũ - Hải Phòng; các dự án liên doanh đầu tư xây dựng và khai thác cảng với Tập đoàn SSA (Mỹ), Maersk A/S (Ðan Mạch) và PSA ( Singapore) tại khu vực Cái Mép - Thị Vải, tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu; dự án đầu tư xây dựng kho bãi công-ten-nơ tại Hải Phòng; triển khai các thủ tục chuẩn bị đầu tư dự án cảng cửa ngõ quốc tế Hải Phòng, cảng container quốc tế Vũng Tàu, cảng Sài Gòn - Hiệp Phước, khởi công xây dựng cảng Cái Cui giai đoạn 2 và khu hậu cần Logistics.

Tiến sỹ Dương Chí Dũng, Chủ tịch HĐQT VinaLines khẳng định : "Mục tiêu của Vinalines là phấn đấu đến năm 2015, đội tàu vận tải biển của Việt Nam đứng vào vị trí nhất nhì của khu vực Đông Nam Á. Từ đó, sẽ gia tăng cạnh tranh và phát triển, đảm bảo được thị phần vận tải biển không những trong nước mà cả quốc tế".

"Khi cảng biển và vận tải phát triển thì việc đẩy mạnh hệ thống dịch vụ kho vận ( logistics) là điều cần thiết. Đây là dịch vụ đem lại doanh thu lên tới tới cả chục tỷ USD /năm. Mục tiêu là kết nối phía Bắc với các cửa ngõ Lào Cai, Lạng Sơn, Móng Cái với các tỉnh Tây Nam Trung Quốc. Miền Trung thì kết nối với phía nam Lào, bắc Thái Lan để thu hút hàng hóa từ nam Lào, bắc Thái Lan ra biển qua cửa ngõ Đà Nẵng. Khu vực Nam bộ thì kết nối toàn bộ các tỉnh Nam bộ với Campuchia thông qua hệ thống sông Mekong. Có thể nói là  kết nối hệ thống cảng với các vùng kinh tế để vươn ra biển".- Ông Dũng cho biết.

Tuy nhiên để đạt được mục tiêu này còn cả khối lượng khổng lồ các công việc phía trước và muôn vàn khó khăn trở ngại. Ban lãnh đạo của Vinalines cho biết: "Vấn đề là làm sao để nhanh chóng phát triển được đội tàu lớn mạnh trong khi  trong khi đóng mới tàu mất khá nhiều thời gian và không biết khi đóng xong có nguồn hàng để vận tải hay không cũng là 1 bài toán nan giải. Bên cạnh đó các cảng biển nước sâu biết là cần phát triển nhanh, nhưng vốn đầu tư lớn, không dễ dàng huy động và tiến độ không thể nhanh được trong khi thời gian không còn nhiều. Ngoài ra dịch vụ  logistics đến nay vẫn hoạt động rất phân tán, manh mún và nhỏ lẻ, tính liên kết kém... và hơn thế nữa là năng lực cạnh tranh cần phải nâng cao hơn rất nhiều để có thẻ chiếm lĩnh thị trường vận tải".

Mặc dù vậy, theo ông Dũng: "Với  tiềm năng như của Việt Nam thì hoạt động hàng hải phải là lĩnh vực kinh doanh đóng góp lớn cho GDP của nền kinh tế mới xứng đáng. Vì vậy VinaLines quyết tâm sẽ đưa ngành hàng hải Việt Nam phát triển lên tầm cao mới, mỗi năm có thể mang về hàng chục tỷ USD doanh thu và trở ngành đóng góp lớn cho đất nước".

Nguồn: Vietnamnet