Bài toán quy hoạch

Báo cáo tổng kết 10 năm thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) tại hội thảo “Đầu tư nước ngoài tại Việt Nam thời kỳ hậu khủng hoảng kinh tế” ngày 21.5 cho thấy từ năm 2001-2009, cả nước có 8.476 dự án đầu tư nước ngoài được cấp phép với tổng vốn đăng ký khoảng 124,4 tỉ USD. Thêm 3.676 dự án tăng vốn, đưa tổng số vốn FDI giai đoạn này lên tới 147,3 tỉ USD.

Tuy nhiên, theo GS-TSKH Nguyễn Mại - Chủ tịch Hiệp hội DN đầu tư nước ngoài, bối cảnh thế giới đang thay đổi sau khủng hoảng, khiến các nước sẽ điều chỉnh chiến lược phát triển, chú trọng nhiều hơn đến thị trường nội địa. Các tập đoàn đa quốc gia cũng điều chỉnh lại chiến lược toàn cầu. Cạnh tranh thu hút vốn ngày càng gay gắt. Việt Nam cũng cần phải có những điều chỉnh chính sách đối với dòng vốn đầu tư này.

“Chính sách nâng cấp FDI cần được coi là định hướng quan trọng nhất trong giai đoạn mới. Trong mô hình tăng trưởng mới, nước ta cần giải quyết bài toán nâng cao hiệu quả đầu tư, kể cả trong nước và FDI để hướng tới hình thành cơ cấu kinh tế hiện đại. Chất lượng phải trở thành tiêu chí hàng đầu trong thu hút FDI” - ông Mại nhấn mạnh.

Những bất cập quan trọng nhất được các chuyên gia chỉ ra là vấn đề chậm cải tiến trong cơ chế chính sách, quản lý; cơ sở hạ tầng kém, trong đó có cả yếu tố quy hoạch về cơ sở vật chất, con người.

Theo đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Việt Nam cần có mô hình mới, dựa trên sự gia tăng giá trị thay vì gia tăng về lượng dựa trên chi phí lao động thấp. Thực tế trong mấy năm gần đây cho thấy sự xáo trộn trong điều hành chính sách đã ảnh hưởng lớn đến dòng vốn đầu tư từ bên ngoài. “Sự xáo trộn đó là do mất cân đối giữa thể chế và thực tế phát triển. Khu vực tư nhân đang phát triển nhanh hơn khuôn khổ thể chế quản lý”.

Theo ông Nguyễn Mại, nước ta đang đối mặt với một thực trạng đáng buồn là chưa chủ động trong việc lựa chọn dự án FDI, mà thường bị động với nhà đầu tư nước ngoài cả về ý tưởng tới quy mô vốn, diện tích sử dụng, thời gian triển khai dự án...

Một thời rộ lên quá nhiều dự án sắt thép quy mô lớn vốn hàng tỉ, chục tỉ USD ở một số địa phương chưa từng được Chính phủ quy hoạch phát triển sản phẩm này. Có nhiều dự án khu du lịch ven biển chỉ chờ đất lên giá bán lại kiếm lời.

Gần đây lại rộ lên hàng chục dự án quy mô lớn đầu tư bất động sản, vốn đăng ký hàng tỉ USD, nhưng vốn từ bên ngoài vào chỉ khoảng 10%. Trong khi đó, chủ trương ưu tiên dự án công nghiệp phụ trợ, công nghệ cao, dịch vụ hiện đại lại có kết quả khiêm tốn.

Phân cấp quản lý: Tuỳ thuộc theo năng lực

Theo ông Đỗ Nhất Hoàng - Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, việc phân cấp quản lý toàn bộ cho UBND các địa phương và ban quản lý KCN-KCX là chủ trương đúng, tạo thế chủ động, tuy nhiên hiện việc phân cấp này đã bộc lộ nhiều hạn chế: Chạy theo số lượng dự án thiên về lợi ích trước mắt, làm ảnh hưởng đến cân đối tổng thể. “Bài học về cấp phép ồ ạt cho các dự án sân golf, các dự án khai thác khoáng sản và trồng rừng cần được nghiêm túc rút kinh nghiệm” - ông Hoàng khẳng định.

Một hạn chế quan trọng nữa được rút ra là năng lực thẩm tra, quản lý ở các địa phương vẫn kém. Thực tế một số địa phương không quan tâm đầy đủ, đúng mức đến thẩm định năng lực tài chính, kỹ thuật cũng như những tác động về môi trường, kinh tế - xã hội lâu dài của các dự án có quy mô lớn, gây ảnh hưởng cho định hướng phát triển chung.

Theo GS-TSKH Nguyễn Mại, trong chiến lược phát triển 2010-2020, vấn đề kinh tế vùng – lãnh thổ cần được định hướng rõ ràng hơn: “Chính phủ cần có những chỉ dẫn cụ thể về thu hút vốn đầu tư nước ngoài ở từng địa phương. Vấn đề đặt ra là việc thực hiện chính sách phải thống nhất trong cả nước, không được để tình trạng “phép vua thua lệ làng”, một số địa phương tự ban hành các ưu đãi quá mức, vì chỉ muốn có được dự án”.

Nguồn: Lao Động