Sự phục hồi nhanh sau khủng hoảng cùng sự nổi lên của các nước trong khu vực Đông Á đã khiến các đại biểu tại diễn đàn nghĩ đến một vai trò lớn hơn từ khu vực này.

Theo Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng, cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 cho thấy khiếm khuyết của hệ thống tài chính toàn cầu và các nước cần thúc đẩy quá trình cải cách thể chế, mô hình kinh tế để có thể phát triển nhanh, cân bằng và bền vững hơn. Trong bối cảnh khủng hoảng, Đông Á là mô hình phục hồi nhanh và thoát khỏi khủng hoảng sớm nhất cho thấy sức sống và sự năng động của Đông Á.

Theo Thủ tướng thì “vận hội mới thật sự đã đến với châu Á” và đây là lúc Đông Á cần gánh vác hơn nữa vai trò trên toàn cầu, mỗi thành viên cần nâng cao vai trò và khả năng lãnh đạo của mình.

Quan điểm của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhận được sự đồng thuận của nhiều giới. Sự tự tin thể hiện rõ trong phát biểu của các quan chức tại diễn đàn như Thủ tướng Lào Bouasone Bouphavanh, Thủ tướng Campuchia Samdec Hun Sen cùng với chủ tịch đại diện thương mại Thái Lan Kiat Sittheeamorn.

Bà Vương Chí Trân, phó chủ tịch Chính hiệp Trung Quốc, nói trong cuộc khủng hoảng vừa rồi, chính châu Á là động lực giúp kinh tế thế giới hồi phục: “Mọi người đều hi vọng học hỏi từ sự năng động của châu Á”.

Theo bà, trong thời điểm mang tính bước ngoặt này, châu Á và phần còn lại của thế giới cần hợp tác vì hòa bình và tiến bộ. Bà kêu gọi các nước châu Á đưa ra chiến lược về phát triển kinh tế hậu khủng hoảng, tiếp tục các lĩnh vực hợp tác cũng như về vai trò củng cố của khu vực trên thế giới.

Ông Andrei L. Kostin, chủ tịch Ngân hàng VTB (Nga), chỉ ra thực tế là 12 năm sau cuộc khủng hoảng 1997-1998, nhiều nước ở châu Á vốn chủ yếu nhập khẩu giờ đã thành nhà xuất khẩu tư bản ra bên ngoài.

Ông Frans W. Muller, thành viên hội đồng quản trị Tập đoàn Metro, đồng chủ tịch của WEF Đông Á, chỉ rõ các yếu tố giúp Đông Á đang trở thành động lực kinh tế là sự tăng trưởng dân số, kéo theo tăng trưởng về tiêu dùng sẽ nhanh hơn phần còn lại của thế giới. Khả năng tái sản xuất của châu Á cũng lớn hơn nhiều, cộng với đó là mô hình thành công về kinh tế của Trung Quốc, châu Á.

Đánh giá về thành tựu của nước chủ nhà trong 20 năm đổi mới, ông Muller cho rằng VN đã có sự lãnh đạo và tầm nhìn rõ ràng. Tăng trưởng liên tục của VN thời gian qua cho thấy đây là địa điểm tốt cho các nhà đầu tư.

Chưa sẵn sàng để hội nhập sâu

Tuy đánh giá cao về hội nhập trong lĩnh vực thương mại của khu vực ASEAN và Đông Á, nhưng các đại biểu cho rằng muốn đi xa hơn, lãnh đạo các nước trong khu vực này cần mạnh dạn hơn để thúc đẩy hội nhập sâu hơn nữa.

Giám đốc Học viện Ngân hàng phát triển châu Á Masahiro Kawa cho rằng khu vực này đã hội nhập hiệu quả, nhưng còn một quãng đường rất dài để được như cộng đồng các nước châu Âu (EU). Những khác biệt của khu vực châu Á cần thay đổi để thị trường tiền tệ có thể phát triển dễ dàng hơn trước khi nghĩ đến một đồng tiền chung.

Trả lời Tuổi Trẻ, ông Supachai Panitchpakdi, tổng thư ký UNCTAD (nguyên tổng giám đốc WTO), không cho rằng tiến trình đàm phán để khu vực này hội nhập sâu hơn là bế tắc nhưng cần nhiều thời gian để xóa bỏ dần những cách biệt, nhất là trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ và lao động.

Lấy dẫn chứng VN như một quốc gia thành công trong hội nhập, nguyên tổng giám đốc WTO cho rằng khoảng cách giữa VN và một số nước ASEAN đi trước đang ngắn dần. “Kể từ lúc VN hội nhập WTO đến nay, vai trò của VN đã khác nhiều, kể cả trong khu vực lẫn trên thế giới” - ông Supachai nói.

Dù đã đi được một chặng đường dài nhưng khu vực ASEAN nói riêng, Đông Á nói chung vẫn còn nhiều tiếng nói khác nhau khiến tiến trình hội nhập chậm lại. Lĩnh vực dịch vụ và đầu tư là ví dụ cho sự chậm chạp này. Phó thủ tướng Phạm Gia Khiêm đồng quan điểm này và cho rằng chính phủ các nước cần hành động nhiều hơn.

Tham nhũng: hiểm họa lâu dài

Một báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy tham nhũng hằng năm khoảng 5% GDP kinh tế toàn cầu (tương đương 5.600 tỉ USD) và đây cũng là một chủ đề trao đổi nóng bỏng tại diễn đàn.

Một báo cáo khác về các hiểm họa gần đây của WEF đánh giá tham nhũng và tội phạm xuyên quốc gia là các mối đe dọa lâu dài đối với khu vực. Cùng với sự phức tạp của vấn đề này, tại Davos (Thụy Sĩ) hồi đầu năm các nhà kinh tế đã nói về sự tăng trưởng phải trở lại với các giá trị đạo đức.

Để đối phó với vấn đề này, theo ông Richard Danziger - giám đốc về phòng chống buôn bán bất hợp pháp thuộc Tổ chức Di cư quốc tế (IOM), cần tổng thể cả quy định luật pháp, việc áp dụng luật vào thực tế, sự phối hợp của các doanh nghiệp...

Một hoạt động gắn chặt chẽ với tham nhũng là tình trạng thương mại bất hợp pháp hay thương mại ngầm, ước tính hiện chiếm tới 8-10% GDP toàn cầu.

Ông Hans J.Schwab, giám đốc về quan hệ thể chế của Cơ quan Giải pháp SIPCA (Thụy Sĩ), cho rằng đây là lĩnh vực đóng góp lớn cho dòng tiền tham nhũng. Theo ông, có nhiều kỹ thuật đơn giản có thể áp dụng để triệt tiêu tương đối thương mại bất hợp pháp, dù cuộc chiến chỉ thành công nếu có ý chí chính trị từ chính phủ sở tại.

Ông Richard Boucher, phó tổng thư ký Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD), đề xuất các chính phủ có thể minh bạch hóa bằng việc công bố công khai các thông tin mua bán, hợp đồng cấp nhà nước lên mạng.

Theo ông, phải vừa có các quy định quản lý, vừa có cơ chế phòng ngừa và cơ chế trừng phạt. Các nước cũng nên cùng trao đổi thông tin về chống tham nhũng. Bản thân OECD có công ước về chống hối lộ.

“Hối lộ chính là lấy cắp của những người nghèo nhất” - ông nhấn mạnh.