Theo số liệu mà Bộ Kế hoạch và Đầu tư vừa trình Chính phủ, nhập siêu tháng 6 ước tính tăng lên mức 1,2 tỷ USD, tương đương tháng cùng kỳ năm 2009, nhưng tăng 37,8% so với tháng trước, do xuất khẩu vàng giảm. Tính chung, trong 6 tháng đầu năm 2010, cả nước nhập siêu 6,7 tỷ USD, bằng 20,9% kim ngạch xuất khẩu - khá sát với ngưỡng 20% mà mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, nếu không tính xuất khẩu vàng, nhập siêu 6 tháng qua đã lên tới 8,1 tỷ USD, tương đương 26,2% kim ngạch xuất khẩu và vượt xa ngưỡng an toàn của điều hành vĩ mô.

Điều đáng nói là, xu hướng gia tăng nhập siêu có thể tiếp tục trong thời gian tới, một mặt là do nhu cầu nhập khẩu tăng, đặc biệt trong những tháng cuối năm, để đáp ứng nhu cầu sản xuất; mặt khác do những tác động của việc Trung Quốc nâng giá đồng nhân dân tệ, khiến giá cả hàng hóa nhập khẩu vào Việt Nam có thể tăng. Việt Nam đang nhập siêu rất lớn từ Trung Quốc, nên việc nhân dân tệ lên giá sẽ tác động đến nhập siêu của Việt Nam.

Nhập siêu đang căng thẳng và nếu chiều hướng này vẫn duy trì và không có giải pháp xử lý hiệu quả và quyết liệt, nhập siêu sẽ không thể giảm trong thời gian tới. Đây là điều cần cảnh báo và cần tiếp tục theo dõi, đặc biệt trong bối cảnh thâm hụt cán cân thanh toán của Việt Nam trong năm 2009 đã lên tới 8,8 tỷ USD, dự trữ ngoại hối không dồi dào như những năm trước đó. Trong 6 tháng đầu năm nay, thâm hụt cán cân thanh toán tổng thể tuy đã được cải thiện hơn so với cùng kỳ, song cũng vẫn đang ở mức cao.

Điều đáng nói là, mặc dù khẳng định, cần tiếp tục thực hiện các biện pháp kiểm soát nhập siêu, song không ít chuyên gia vẫn tỏ ra hồ nghi về hiệu quả của các biện pháp này.

Kiểm soát nhập khẩu, thắt chặt các điều kiện cho vay ngoại tệ, khuyến khích các công trình đầu tư, sản xuất sử dụng nguyên liệu trong nước để hạn chế nhập siêu là các biện pháp mà Tổng cục Thống kê khuyến nghị. Song như đã từng đề cập, chính lãnh đạo Bộ Công thương cũng phải thừa nhận rằng, trong bối cảnh hiện nay, khó có thể kiềm chế nhập siêu bằng các biện pháp mang tính chất thương mại, mà phải là bằng các biện pháp công nghiệp, mang tính dài hơi hơn, cụ thể là phải phát triển công nghiệp phụ trợ.

Đã xác định được như vậy, nhưng Đề án Phát triển công nghiệp phụ trợ cho đến nay, sau một thời gian dài xây dựng và thảo luận, vẫn đang nằm đâu đó trên bàn làm việc của các cơ quan chức năng. Chừng nào đề án này còn nằm trên giấy, thì khó có thể hy vọng hạn chế nhập khẩu.

Trong khi đó, việc xây dựng các hàng rào kỹ thuật để hạn chế nhập siêu - một trong những biện pháp đã từng được nhắc tới nhiều lần - đến giờ phút này vẫn chỉ là quyết nghị. Việc xây dựng các hàng rào kỹ thuật được giao Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì, nhưng đến nay, bộ này mới chỉ có thể trả lời các thắc mắc liên quan tới vấn đề đó, chứ chưa biết xây dựng như thế nào.

Kiềm chế nhập siêu là vấn đề cấp bách, song cần lưu ý là, trong cơ cấu hàng nhập khẩu của Việt Nam, nhóm hàng tư liệu sản xuất và nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn, tới 93%, bởi vậy, các biện pháp đưa ra phải làm sao không ảnh hưởng tới sản xuất, tới tăng trưởng kinh tế.