Hiện tại, công nghiệp hỗ trợ (CNHT) của VN chưa đáp ứng được nhu cầu của nền kinh tế. Đây là một trong những yếu tố dẫn đến nhập siêu và giảm sức hấp dẫn đối với các nhà đầu tư nước ngoài.
Đã có nhiều ý kiến về nguy cơ VN rơi vào bẫy thu nhập trung bình nếu không thay đổi mô hình tăng trưởng dựa trên nhân công giá rẻ và thu hút đầu tư nước ngoài sang tăng cường năng lực sản xuất và hiệu quả của nền kinh tế. Bên cạnh đó, VN đang trên lộ trình cắt giảm thuế đến năm 2018 theo Hiệp định thương mại tự do AFTA, do đó, năng lực sản xuất nội địa cần phải được nâng cao hơn nữa.
Lựa chọn sản phẩm mũi nhọn - bài toán khó
Tại hội thảo "Chính sách công nghiệp và công nghiệp hỗ trợ - Kinh nghiệm Nhật Bản và những vấn đề của Việt Nam" tổ chức ngày 27.7, tại Hà Nội, nguyên Bộ trưởng Bộ Thương mại Trương Đình Tuyển cho rằng, ngành công nghiệp (CN) VN hiện nay chủ yếu là ngành CN lắp ráp (ôtô, xe máy, thiết bị điện - điện tử,...) và gia công (dệt may, giày dép,..). Đây là công đoạn có giá trị gia tăng thấp, năng lực cạnh tranh kém. Nguồn cung cấp linh kiện, phụ tùng chủ yếu nhập khẩu, dẫn đến nhập siêu tăng trên 20%, nếu tính riêng hàng CN còn tới 70%.
Thực trạng này còn dẫn tới nguy cơ là các doanh nghiệp (DN) lắp ráp, sản xuất sản phẩm cuối cùng có thể rút khỏi thị trường Việt Nam do không có nguồn cung linh kiện, phụ tùng tại chỗ. Điều này càng đòi hỏi ngành CNHT phải nhanh chóng hình thành và phát triển. Tuy nhiên, lựa chọn sản phẩm nào trong danh mục vật liệu, linh kiện... để ưu tiên phát triển thành ngành CNHT lại là một bài toán khó.
Theo ông Nguyễn Văn Phúc - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Quốc hội, không một quốc gia nào có thể sản xuất tất cả các chi tiết, bộ phận cho một sản phẩm hoàn chỉnh. Do đó, cần xác định chi tiết, bộ phận nào có lợi thế để tham gia hiệu quả vào mạng sản xuất và chuỗi giá trị toàn cầu.
Với quan điểm của ông Tuyển, các tiêu chí lựa chọn cần phù hợp với chiến lược phát triển ngành CN trong kế hoạch trung và dài hạn. Danh mục sản phẩm CNHT nên tập trung phát triển các chi tiết, phụ tùng cơ khí, thiết bị điện, điện tử. Cần xây dựng các cụm, khu CNHT như bước đầu đã có tại Bắc Ninh để đạt tới sự đồng bộ tối đa, tận dụng khả năng sử dụng chung thiết bị công nghệ, tiết kiệm chi phí vận tải,...
Phát triển CNHT – không nên chần chừ
Từ những năm 50, Nhật Bản đã phát triển CNHT và máy móc bởi quan điểm ngành CNHT phát triển sẽ tạo điều kiện cho ngành CN chính yếu phát triển và ngược lại. Ông Sugiyama Hideji - Phó Chủ tịch Tổ chức Tài chính Shokochukin cho rằng, VN cần xác định sản phẩm chiến lược ngành CNHT dựa trên hai tiêu chí: Thu nhập người dân tăng thì ngành CN nào phát triển và ngành nào dễ tăng năng suất. Ở Nhật Bản, hóa dầu, cơ khí và ôtô là ba ngành chiến lược.
Ông Sugiyama đồng tình với ông Trương Đình Tuyển rằng VN có thể phát huy được thế mạnh ở ngành CN nhựa, linh kiện điện tử, sản phẩm điện gia dụng. Khi lựa chọn DN vừa và nhỏ có sản phẩm trong danh mục CNHT cần có 4 yếu tố: vốn, công nghệ, nhân lực và hệ thống phân phối. Ông Shinya Abe - Tổng giám đốc Công ty TNHH Panasonic Việt Nam - cũng cho rằng, trong quá trình phát triển CN, nhập khẩu nguyên liệu là một bất lợi rất lớn. Do đó, VN cần có những thương hiệu mạnh bởi với nguồn nhân lực dồi dào, đây là nơi các nhà đầu tư nước ngoài có thể đặt cơ sở sản xuất. Tuy nhiên, các DN cần đào tạo tại chỗ nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu công việc.
Hiện Nhật Bản đã ký kết thông qua khoản vay 17,3 tỉ yên dành cho phát triển DN vừa và nhỏ của VN, song chưa có cơ chế chính sách để vận hành nguồn vốn này. Vốn đầu tư nước ngoài cũng đang chảy rất mạnh vào VN, Chính phủ cần xây dựng những kế hoạch trung và dài hạn tổng thể để phát triển đồng bộ ngành CN, trong đó cần có chính sách ưu đãi và hỗ trợ phát triển CNHT đủ mạnh.
Các chuyên gia Nhật Bản cảnh báo rằng tiến trình toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ, nếu chần chừ, VN không còn thời gian để bắt kịp xu thế chung của thế giới.
Nguồn: Lao động
