Quy định trách nhiệm cung cấp thông tin cho doanh nghiệp

Luật sư Trần Hữu Huỳnh, ban pháp chế, phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, đến giờ Việt Nam vẫn chưa sử dụng thường xuyên các biện pháp phòng vệ thương mại (chống bán phá giá, bán hàng được trợ cấp) vì doanh nghiệp, hiệp hội còn ít chú ý đến thị trường nội địa và bảo vệ thị trường nội địa trước hàng nước ngoài nhập khẩu. Chẳng hạn, doanh nghiệp đồ gỗ xuất khẩu đến 80%, bán nội địa chỉ 20%, nên vẫn còn dư địa cho hàng đồ gỗ nước ngoài đổ ngược vào Việt Nam.

Nhược điểm doanh nghiệp, hiệp hội thiếu sự gắn kết về lợi ích để cùng đi kiện đã khiến khó đáp ứng tiêu chí về tư cách người khởi kiện, chưa nói đến còn xảy ra cạnh tranh không lành mạnh giữa chính các doanh nghiệp nội địa. Doanh nghiệp, hiệp hội cũng thiếu nguồn lực vật chất để đi kiện. Chi phí khởi kiện cũng không kém gì chi phí kháng kiện. Kháng kiện vụ cá tra, ba sa năm 2000, doanh nghiệp chi hết 500.000 USD, kháng kiện vụ tôm năm 2005 mất 2 triệu USD. Doanh nghiệp cũng quá thiếu thông tin để khởi kiện do các thông tin cần thiết phần lớn nằm trong sự quản lý của các cơ quan nhà nước (thông tin về giá, lượng sản phẩm nhập khẩu thuộc hải quan; thông tin về thiệt hại của ngành sản xuất nội địa như tiêu thụ, tồn kho, mất việc làm…thì do cơ quan quản lý ngành, cơ quan thống kê nắm). Những cản trở trên, theo ông Huỳnh, cần được phá bỏ bằng cách tăng cường nhận thức cho doanh nghiệp, song song với việc thiết lập cơ chế hỗ trợ thông tin cần thiết cho việc khởi kiện của doanh nghiệp. Các bộ cần quy định những thông tin nào có thể tiếp cận, quy định trách nhiệm cung cấp thông tin của cơ quan nhà nước liên quan cho doanh nghiệp.

Ông James Lockett, đại diện công ty luật Baker & McKenzie, cũng rút kinh nghiệm từ ngành công nghiệp nội địa của Mỹ, đưa ra lời khuyên: các doanh nghiệp Việt Nam phải tìm hiểu cơ chế các vụ kiện chống bán phá giá và chống trợ cấp để chống lại sự cạnh tranh không lành mạnh từ bên ngoài vào thị trường nội địa. Các doanh nghiệp phải gia nhập vào các hiệp hội để có sự phối hợp tốt với nhau khi đệ đơn kiện, dễ thu thập thông tin, đảm bảo bên khởi kiện đáp ứng vị thế khởi kiện.

Cần chuẩn bị một chiến lược vận động hành lang phù hợp

Ông Claudio Dordi, trưởng nhóm chuyên gia Dự án hỗ trợ thương mại đa biên III (Mutrap III) nhận định, khởi xướng một vụ kiện chống bán phá giá thật không dễ. Ông dẫn chứng vụ kiện giày mũ da nhập khẩu từ Trung Quốc và Việt Nam, khó khăn trong việc lập hồ sơ khởi kiện vì phải đưa ra lý do chính đáng, trong khi hiệp hội các nhà bán lẻ và nhập khẩu giày mũ da rất đoàn kết, gây áp lực mạnh với ủy ban châu Âu. Để quyết định áp thuế chống bán phá giá được thông qua, các nước liên minh châu Âu (EU) đã chấp nhận giảm thời gian áp thuế từ 5 năm như thông thường xuống còn 2 năm, đồng thời cũng chấp nhận loại một số mặt hàng ra khỏi danh mục bị áp thuế chống bán phá giá (giày thể thao và giày cho trẻ em). Nhiều công ty của EU phải điều chỉnh lại sản lượng của họ ở Trung Quốc và Việt Nam.

Ông Claudio Dordi cũng nêu lên khó khăn trong tố tụng để sử dụng các công cụ phòng vệ thương mại, điển hình là vụ EU thực hiện biện pháp tự vệ đối với hàng dệt từ Trung Quốc. Năm 2005 là thời hạn EU hủy bỏ áp dụng hạn ngạch với hàng dệt từ Trung Quốc. EU không khởi kiện vụ việc chống bán phá giá sau khi xuất hiện hiện tượng nhập khẩu quá mức (tăng 600%) nhưng lại yêu cầu sử dụng biện pháp tự vệ (hạn ngạch). Ủy ban châu Âu rất bối rối khi chịu áp lực mạnh mẽ từ cả các nhà xuất khẩu và nhập khẩu. Cuối cùng EU và Trung Quốc đã ký biên bản thỏa thuận, theo đó Trung Quốc chấp nhận rằng EU có thể áp dụng biện pháp tự vệ đối với 10 mặt hàng cho đến trước năm 2007. Tuy nhiên phải mất hơn 1 tháng để thực hiện thỏa thuận này. Trong thời gian chờ đợi thực hiện thỏa thuận, các nhà bán lẻ EU đã tranh thủ đặt một số lượng lớn các đơn hàng với các nhà xuất khẩu Trung Quốc.

Khuynh hướng của các vụ kiện chống bán phá giá ở châu Âu là một công ty hoặc một nhóm các công ty hàng đầu liên kết lại đóng vai trò điều phối nhằm tạo thuận lợi khi tham gia vụ kiện, doanh nghiệp ủy nhiệm việc khởi kiện cho các tổ chức đại diện. Rất hiếm khi các công ty độc lập thực hiện việc khởi kiện (trong 30 năm qua, EU chỉ có 30 vụ).

Thông qua những vụ việc ở EU, ông Claudio Dordi lưu ý các doanh nghiệp Việt Nam, để khởi xướng một vụ kiện, cần phải có sự hợp tác của các doanh nghiệp và chuẩn bị nguồn nhân lực cần thiết để thực hiện, thỏa mãn điều kiện tư cách khởi kiện và thu thập các dữ liệu cần thiết. Chi phí để khởi kiện sử dụng công cụ phòng vệ thương mại là thấp hơn so với kháng kiện. Ở Việt Nam, khi thực hiện vụ kiện sử dụng công cụ phòng vệ thương mại, sẽ phải chịu áp lực lớn từ các nhà sản xuất nước ngoài, do đó cần chuẩn bị một chiến lược vận động hành lang phù hợp.

Nguồn: Báo Đầu tư