Thách thức nhân lực

Sự chênh lệch quá lớn về mức lương đã gây khó khăn cho việc thu hút nhân lực công nghệ thông tin cho khối nhà nước. Số liệu công bố của Sách trắng công nghệ thông tin Việt Nam 2010 cho thấy các kỹ sư công nghệ thông tin mới ra trường có mức lương 1,1 triệu/tháng so với mức trung bình 2,8 triệu/tháng của đồng nghiệp trong ngành công nghiệp phần cứng, cao gấp 2,5 lần. Nếu so sánh với mức lương trung bình của một lập trình viên phần mềm sẽ là cao gấp 6,1 lần. Một số địa phương như Hà Nội, Bình Dương, Đồng Nai đã chủ động giải quyết sự bất hợp lý này thông qua các chính sách thu hút cán bộ công nghệ thông tin nhưng hiệu quả vẫn chưa cao.

Lãnh đạo công nghệ thông tin tại các địa phương còn quá nhiều bất cập, hầu hết được điều chuyển từ ngành khác và chưa có kiến thức, kinh nghiệm quản lý trong lĩnh vực này. Ngoại trừ Hà Nội và TPHCM, hầu hết lãnh đạo của sở thông tin - truyền thông ở các tỉnh đều gặp rất nhiều khó khăn trong công tác hoạch định chiến lược và chính sách phát triển công nghệ thông tin tại địa phương. Vì vậy hầu hết các dự án công nghệ thông tin của các sở/ngành đều nhờ cậy vào chuyên môn và lương tâm của các đơn vị tư vấn. Kết quả là rất nhiều dự án được phê duyệt với ngân sách không nhỏ nhưng hiệu quả đạt được rất khiêm tốn hoặc không thể triển khai được.

Mô hình cải cách hành chính chưa tạo được sự đồng thuận giữa các sở/ngành. Cho đến nay, một số địa phương như Hà Nội, TPHCM, Đồng Nai đã thành công bước đầu trong triển khai hệ thống quản lý văn bản trên mạng là nhờ việc xây dựng và ban hành các quy chế thực hiện gửi nhận văn bản trên mạng giữa các cơ quan quản lý nhà nước. Sự đồng thuận giữa các sở/ngành trong việc thực hiện các quy trình hành chính điện tử sẽ đảm bảo tính pháp lý và là nền tảng cho việc xây dựng các ứng dụng của chính quyền điện tử tại địa phương.

Hệ thống hạ tầng công nghệ thông tin cấp tỉnh cũng thiếu sự đồng bộ. Việc các sở/ngành cùng triển khai các ứng dụng công nghệ thông tin nhưng thiếu một quy hoạch chung và một người chỉ huy đủ tầm sẽ dẫn đến việc phát triển vì lợi ích cục bộ và lãng phí. Việc phát triển các cơ sở dữ liệu như cơ sở dữ liệu dân cư do ngành công an quản lý, cơ sở dữ liệu công chức do ngành nội vụ quản lý không có tính liên thông và chia sẻ dữ liệu với cơ sở dữ liệu đất đai do ngành tài nguyên môi trường xây dựng đã làm lãng phí khá nhiều ngân sách trong việc thu thập dữ liệu và sự không đồng bộ trên các nền dữ liệu.

Thách thức về chất lượng dịch vụ và nguồn lực tại chỗ

Tại Đồng Nai, khi Ban điều hành Đề án 112 cũ triển khai đồng loạt các phần mềm dùng chung xuống địa phương, hầu hết đều không thể sử dụng được sau một thời gian vận hành thử nghiệm do còn quá nhiều lỗi và được thiết kế theo góc nhìn của người quản trị hệ thống hơn là của người dùng. Địa phương đã chủ động sử dụng dịch vụ tại chỗ để bổ sung và hoàn thiện phần mềm theo các yêu cầu quản lý của từng đơn vị sử dụng. Chính nhờ dịch vụ và nguồn lực tại chỗ mà hệ thống quản lý văn bản đã được triển khai và vận hành tại tất cả các sở/ngành, giúp quản lý được toàn văn các văn bản đi đến.

Tuy nhiên, ngoại trừ một vài địa phương có sẵn các cơ sở đào tạo và dịch vụ công nghệ thông tin mạnh và có tính cạnh tranh trên thị trường do thu hút được nhân lực công nghệ thông tin giỏi, các địa phương còn lại đều gặp rất nhiều khó khăn trong tiếp cận các dịch vụ tư vấn và hỗ trợ tại chỗ, trong khi đây là yếu tố rất quan trọng như kinh nghiệm thực tế tại Đồng Nai.

Thách thức về chiến lược phân bổ ngân sách

Một thực trạng đáng quan ngại tại các địa phương hiện nay là việc đầu tư ngân sách cho các dự án công nghệ thông tin rất thiếu trọng điểm và chưa xác định ưu tiên. Quy trình đăng ký ngân sách cho các dự án công nghệ thông tin đều do các sở/ngành chủ động đăng ký trước với UBND tỉnh. Ngân sách dự án được các địa phương phê duyệt hầu hết chỉ dựa trên đề nghị của sở/ngành. Hầu hết các địa phương đều trông chờ hướng dẫn thực hiện các quy hoạch, kiến trúc hạ tầng công nghệ thông tin cấp tỉnh từ Bộ Thông tin Truyền thông.

Một thách thức gây không ít khó khăn cho các địa phương là sự bất hợp lý khi áp dụng quy trình đầu tư của ngành xây dựng đối với lĩnh vực công nghệ thông tin. Nghị định 102 của Chính phủ hiện chưa có thông tư hướng dẫn của Bộ Thông tin Truyền thông nên còn rất nhiều định mức không có cơ sở để áp dụng. Để giải quyết, các địa phương thường áp dụng quy trình thẩm định và cấp ngân sách cho dự án công nghệ thông tin lòng vòng và phải qua rất nhiều bước xin ý kiến, gây rất nhiều khó khăn cho việc triển khai.

Giải pháp và những bước đi hợp lý

Trước hết, các địa phương cần đánh giá đúng thực trạng và lựa chọn mục tiêu vừa phải. Tham luận của một số địa phương tại hội thảo quốc gia nói trên cho thấy rất nhiều tỉnh đã xác định mục tiêu và chọn giải pháp phát triển chính quyền điện tử tại địa phương đến năm 2015 bằng hình thức kêu gọi đầu tư về công nghệ thông tin tại địa phương: xem đầu tư FDI về lĩnh vực công nghệ thông tin và tiềm năng của dịch vụ gia công phần mềm làm thế mạnh để phát triển chiến lược công nghệ thông tin tại địa phương. Tuy nhiên, xu hướng này chỉ mang tính phong trào.

Nếu các địa phương đặt khái niệm chính quyền điện tử trong mối tương quan và tầm nhìn lâu dài cho sự phát triển xã hội mà trong đó Nhà nước - doanh nghiệp - cộng đồng cùng góp tay xây dựng thì chính quyền điện tử cần phải được hiểu là cơ sở hạ tầng chung của xã hội mà trên đó các dịch vụ công điện tử đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy các tiện ích xã hội, gia tăng các giá trị cho xã hội.

Các tỉnh không nên xây dựng mục tiêu năm năm cho chính quyền điện tử tại địa phương đến năm 2015 quá xa vời. Cần xác định rõ các bước đi cụ thể như sau:

- Xác định giới hạn của nguồn lực công nghệ thông tin tại địa phương: nhiệm vụ này đảm bảo cho nhà làm chính sách nhận rõ các nguyên nhân và giới hạn trong việc xây dựng chính quyền điện tử tại địa phương.

- Ưu tiên ngân sách cho lĩnh vực đào tạo chuyên gia lĩnh vực công nghệ thông tin, xây dựng chính sách lương bổng đảm bảo yếu tố cạnh tranh giữa Nhà nước và doanh nghiệp.

- Lựa chọn lãnh đạo công nghệ thông tin cấp tỉnh phải là người có kiến thức chuyên sâu về lĩnh vực ứng dụng công nghệ thông tin với kinh nghiệm phối hợp sự tham gia đồng thời giữa nhiều sở/ngành.

- Xây dựng chiến lược và quy hoạch phát triển hạ tầng công nghệ thông tin cấp tỉnh, tăng cường sự minh bạch trong các quy trình quản lý dự án công nghệ thông tin. Khuyến khích sự tham gia cung cấp dịch vụ công từ doanh nghiệp và cộng đồng.

- Xác định danh mục các dịch vụ công trực tuyến được ưu tiên triển khai, rà soát và tin học hóa các quy trình hành chính công từ kết quả của Đề án 30 của Chính phủ cho việc phát triển ứng dụng công nghệ thông tin tại các địa phương.

Thứ hai, cần đầu tư ngân sách ứng dụng công nghệ thông tin có trọng điểm, tăng tính cạnh tranh lành mạnh giữa các sở/ngành trong tỉnh bằng việc ưu tiên đầu tư đối với các dự án công nghệ thông tin đảm bảo hiệu suất thu hồi vốn nhanh hoặc giải quyết được tính liên thông giữa nhiều sở/ngành cùng lúc.

Đối với các dự án ứng dụng công nghệ thông tin, các địa phương nên học tập từ kinh nghiệm của Sở Thông tin Truyền thông TPHCM trong việc thực hiện đầu tư theo ba bước: Thí điểm, mở rộng thí điểm và triển khai đại trà. Cuối cùng, việc đầu tư ngân sách cho chính quyền điện tử tại các địa phương nên tuân thủ chiến lược dài hạn là xây dựng đội ngũ tại chỗ, phát huy nội lực với sự tham gia của doanh nghiệp - cộng đồng tại các địa phương.

Nguồn: TBKTSG