Nếu nhìn vào những con số thì có thể nói, mục tiêu XNK năm 2010 của VN đã đạt được như kỳ vọng. Trong đó, với mức hơn 70 tỉ USD thì đây là con số khá... bất ngờ và lần đầu tiên VN có được. Tương tự với con số NK 82,8 tỉ USD, đây là mức thấp, đồng thời kiềm chế thâm hụt chỉ ước đạt 12 tỉ USD - bằng 16,9% tổng kim ngạch XK và thấp hơn so với mức 22,5% của năm 2009. Còn nhớ là trong năm 2010, lo ngại nhập siêu đã ở mức báo động khi mà VN có liên tiếp 6 tháng nhập siêu trên 1 tỉ USD. Theo các chuyên gia kinh tế thì với con số này đã cho thấy, chính sách kiềm chế nhập siêu - nhất là đối với các nhóm hàng xa xỉ đã phát huy tác dụng.

Bên cạnh đó, cần phải ghi nhận là trong số các mặt hàng XK có sự vươn lên mạnh mẽ của các mặt hàng công nghiệp và nông thủy sản. Đặc biệt trong số này, XK gạo lần đầu tiên vượt ngưỡng 3 tỉ USD - đạt 127,7% kế hoạch, dệt - may vượt ngưỡng 10 tỉ USD, thủy sản đạt 4,5 tỉ USD...

Lo ngại

Tuy nhiên, đi kèm với niềm vui là những nỗi lo dài hạn. Điểm đáng lo ngại đầu tiên là kim ngạch XK tăng cao, nhưng đi kèm với nó là sự tăng trưởng số lượng lớn hàng XK - thay vì tăng trưởng các giá trị gia tăng. Đi kèm với nó là tương quan giá trị XNK mất cân đối. Cụ thể trong số này là VN phải XK tới hơn 7,2 triệu tấn gạo để thu về hơn 3 tỉ USD, nhưng riêng NK chất dẻo cũng đã mất gần 3,4 tỉ USD. Hay như XK da - giày đạt con số 4,5 tỉ USD thì riêng NK nguyên phụ liệu đã mất tới gần 2,4 tỉ USD.

Một mối lo khác là VN đang ngày càng XK nhiều tài nguyên và khoáng sản, trong đó đáng lưu ý là các mặt hàng như dầu thô, than đá, vàng... Theo tính toán trước đây của ngành than thì vào năm 2012, rất có thể VN đã phải NK than đá trở lại - tuy nhiên gần đây thì thời hạn này được... lùi, nhưng cũng chỉ là đến khoảng năm 2015. Tương tự như mặt hàng dầu thô, các chuyên gia cho rằng nếu VN cứ XK nhiều mặt hàng này thì rất có thể chỉ trong 10 năm tới cũng sẽ phải NK trở lại để cung cấp cho chính các nhà máy lọc dầu VN.

Đi kèm cảnh báo trên, các chuyên gia cũng cho rằng VN cần thận trọng với chính sách XNK chưa bền vững hiện nay. Cụ thể là trong khi VN XK tới hơn 7 triệu tấn gạo, nhưng thị trường trong nước lại khá phổ biến gạo Thái Lan NK. Hoặc như VN là nước XK gạo lớn, nhưng để có được sản lượng gạo này thì phần lớn phân bón, thuốc trừ sâu phải NK. Tương tự, bản thân việc VN có thế mạnh là XK hàng dệt - may, thế nhưng gần như toàn bộ nguyên liệu đầu vào như vải sợi, bông... lại phụ thuộc vào NK. Các chuyên gia cảnh báo: Việc mất cân bằng nghiêm trọng này sẽ khiến VN bị động về nguyên liệu, đánh mất lợi thế tài nguyên, tiếp tục trở thành quốc gia nhập siêu trong thời gian tới...

Cũng theo tính toán của Bộ Kế hoạch - Đầu tư thì năm 2011, tổng kim ngạch NK dự kiến khoảng 92 tỉ USD và XK là khoảng 78 tỉ USD, trong đó dự kiến tiếp tục phải XK khoảng 8 triệu tấn dầu thô và 15 triệu tấn than đá.