Bao quát hầu hết các lĩnh vực kinh tế - xã hội

Trong giai đoạn 2005-2009, hoạt động xây dựng pháp luật đã có những tiến bộ vượt bậc cả về số lượng và tốc độ làm luật. QH đã ban hành 124 luật, pháp lệnh; các văn bản luật, pháp lệnh bao quát nhiều lĩnh vực, điều chỉnh được phần lớn các quan hệ cơ bản trong đời sống xã hội.

Điểm khác biệt nổi bật so với giai đoạn trước là việc xây dựng và tổ chức thực hiện Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh thời gian qua đã bao quát toàn diện mọi lĩnh vực của đời sống, đặc biệt là các lĩnh vực xã hội, y tế, giáo dục, khoa học công nghệ. Một số đạo luật có nội dung phức tạp như Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước cũng đã được ban hành trong giai đoạn này.

Trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, bước tiến đáng kể nhất là ghi nhận sự đa dạng các quyền tài sản (cổ phiếu, chứng khoán, quyền đầu tư, quyền sử dụng đất…). Lĩnh vực tài chính ngân hàng cơ bản đã hình thành các khuôn khổ pháp lý cho việc áp dụng các thiết chế và chuẩn mực quốc tế về an toàn trong kinh doanh tiền tệ - tín dụng, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh. Pháp luật về thuế dần ổn định hơn theo hướng nuôi dưỡng nguồn thu, mức thu phù hợp với những điều chỉnh liên quan đến các cam kết quốc tế. Nhưng quan trọng hơn cả là môi trường pháp lý cho quyền tự do kinh doanh, cơ chế cạnh tranh lành mạnh, chống độc quyền, mặt bằng chung cho đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài… cơ bản đã được thiết lập. 

Tuy nhiên, hệ thống pháp luật được xây dựng trong điều kiện chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường - theo mô tả của vị Trưởng Ban Pháp luật là “vừa khảo sát, thiết kế vừa thi công, rút kinh nghiệm” - nên không tránh khỏi nhiều hạn chế. Đó là việc chưa minh định rõ sở hữu công cộng đối với các cơ sở hạ tầng kỹ thuật; thiếu chiến lược cạnh tranh quốc gia; thủ tục hành chính vướng mắc (cả trong thể chế lẫn thực tiễn thi hành); thiếu thể chế về sử dụng vốn nhà nước vào đầu tư kinh doanh, đầu tư công; mâu thuẫn giữa chính sách ưu tiên phát triển và bảo vệ tài nguyên công cộng… Luật Doanh nghiệp nhà nước được chính Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Võ Hồng Phúc đưa ra bình luận trước Quốc hội vừa qua là một ví dụ cụ thể.  

Chú trọng loại hình công ty cổ phẩn

Nhằm định hướng cho công tác xây dựng pháp luật giai đoạn 2011 - 2020, dự thảo Báo cáo kiến nghị Bộ Chính trị hoặc Bộ Chính trị giao Ban Bí thư tổ chức Hội nghị toàn quốc để đánh giá kết quả 5 năm xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam đến năm 2010, định hướng đến năm 2020.  Đồng thời, đề nghị Bộ Chính trị sớm xem xét trình BCH Trung ương quyết định chủ trương sửa đổi Hiến pháp 1992 để phục vụ cho quá trình cải cách bộ máy nhà nước và hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện đất nước.

Riêng trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, nguyên tắc hàng đầu được nêu ra là giải quyết thấu đáo vấn đề sở hữu nhà nước theo hướng tách biệt với chức năng quản lý kinh tế xã hội. Việc nâng cấp và cải tổ mô hình Tổng công ty kinh doanh vốn nhà nước (SCIC); hoàn thiện các quy định về định giá, chuyển nhượng các tài sản đặc thù như đất đai, tài nguyên nước, khoáng sản; tài sản vô hình, tài sản trí tuệ… là những vấn đề cụ thể được đặc biệt quan tâm.

Các nguyên tắc then chốt khác bao gồm hoàn thiện pháp luật về các thị trường; về gia nhập và rút lui khỏi thị trường; tạo môi trường pháp lý cho cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng và hoàn thiện pháp luật về các công cụ quản lý kinh tế vĩ mô (thuế, quy hoạch, tiêu chuẩn về chất lượng, quản lý giá…). “Theo hướng đó, sẽ đơn giản hóa thủ tục thành lập doanh nghiệp, thủ tục đầu tư với nhiều loại hình doanh nghiệp và phương thức đầu tư, chú trọng phát triển loại hình công ty cổ phần; tạo cơ chế thuận lợi, đơn giản cho việc tuyên bố phá sản, tổ chức lại doanh nghiệp”, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Văn Thuận giải thích thêm. Trong số lĩnh vực cụ thể, một trong những định hướng được nhiều nhà lập pháp quan tâm liên quan đến pháp luật về đất đai. Dự thảo Báo cáo xác định, tới đây Nhà nước chỉ thu hồi đất của nông dân vì mục đích công cộng được định nghĩa hẹp (như bao gồm các mục đích phục vụ an ninh, quốc phòng, giao thông công chính). Trong tất cả các dự án có tính thương mại khác, chủ đầu tư phải thương lượng để mua lại quyền sử dụng đất của nông dân theo giá thỏa thuận, thống nhất quản lý nhà và các thửa đất thành một chỉnh thể thống nhất… Tuy nhiên, trong quá trình thảo luận, một số ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, việc nêu vấn đề trên cũng như một số vấn đề quá cụ thể khác trong định hướng sẽ “làm khó” cho các cơ quan xây dựng pháp luật cũng như tiến trình thực thi pháp luật.

Cụ thể, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho hay, trong 5 năm (2011-2015), lĩnh vực kinh tế thị trường có 39 văn bản luật được kiến nghị xây dựng, ban hành; trong đó có Luật Đầu tư (sửa đổi), Luật Đầu tư công; Luật Doanh nghiệp (sửa đổi); Luật sửa đổi, bổ sung một cách cơ bản Bộ Luật Dân sự (phần liên quan đến sở hữu tài sản, hợp đồng, lãi suất); Luật Chất lượng sản phẩm hàng hóa (sửa đổi), Luật Đất đai (sửa đổi)…

Đây là những luật được dự báo sẽ có tác động sâu rộng đến toàn cục diện kinh tế - xã hội. Giai đoạn 2016-2020, lĩnh vực kinh tế có 7 văn bản luật được đề xuất, gồm Luật về đăng ký kinh doanh; về trợ giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa; về quản lý ngoại thương; quản lý ngân quỹ; kinh doanh bất động sản (sửa đổi), dầu khí (sửa đổi). Có 3 luật về tài chính quan trọng cũng được đề nghị, gồm Luật sửa đổi Luật Ngân sách Nhà nước thay thế Luật 2002; Luật sửa đổi, bổ sung Luật thuế giá trị gia tăng; Luật sửa đổi, bổ sung Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp.   

“Tất nhiên, để hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp vận hành trôi chảy và hiệu quả thì hệ thống pháp luật về kinh tế mới chỉ là điều kiện cần”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Hà Văn Hiền không quên nhấn mạnh với DOANH NHÂN khi được hỏi về vấn đề này.

Nguồn: DDDN