Trên thực tế, công việc này là đụng chạm, vì các đoàn công tác đối diện với ba nhóm quyền lực là các bộ ngành, chính quyền địa phương và khu vực doanh nghiệp nhà nước, mà trong nhiều trường hợp, có thể quyền và lợi ích của họ sẽ áp đảo.

Song, với “thượng phương bảo kiếm” là nghị quyết 11 của Chính phủ, việc lập danh sách các dự án công bị cắt giảm có lẽ không phải là vấn đề. Vấn đề chính là danh sách đó được thực thi thế nào trên thực tế.

Theo dự toán ngân sách 2011 đã được Quốc hội phê duyệt, chi đầu tư phát triển sẽ bao gồm 152 ngàn tỉ đồng và 45 ngàn tỉ đồng trái phiếu chính phủ. Khoản chi này chưa bằng nửa so với khoản chi thường xuyên là 442,1 ngàn tỉ đồng vốn đang là đối tượng cắt giảm 10%. Cho đến trước khi các đoàn đi kiểm tra thực địa bắt đầu từ hôm qua, bộ trưởng Kế hoạch và đầu tư đã phát đi thông điệp: “Vấn đề lớn nhất không phải là cắt giảm nguồn này”.

Đó là một thông điệp đúng đắn. Câu chuyện cấp bách cắt giảm đầu tư công để chống lạm phát ở chỗ Việt Nam nằm trong một trường đoạn dài hơn nhiều. Trong nhiều trường hợp, các dự án đầu tư công thường được gắn với những khái niệm “thất thoát, lãng phí, kém hiệu quả”.

Có không ít câu chuyện để chứng minh lo ngại trên. Chỉ riêng việc sử dụng vốn trái phiếu chính phủ, một nguồn lực rất lớn cho đầu tư công đã có nhiều chuyện đáng bàn. Trong báo cáo vừa công bố của Kiểm toán Nhà nước, cơ quan này cho biết như sau: “Các bộ, ngành và địa phương đăng ký nhu cầu vốn, lập kế hoạch vốn còn nhiều hạn chế, xét duyệt thiếu chặt chẽ; công tác lập, thẩm định, phê duyệt có nhiều sai sót, xác định tổng mức đầu tư, tổng dự toán sơ sài, thiếu chính xác, khi thực hiện phải điều chỉnh nhiều lần với mức tăng cao làm vỡ kế hoạch vốn. Đến năm 2009 đã giải ngân vượt tổng mức vốn trái phiếu chính phủ của cả giai đoạn 2003 – 2010, nhưng chỉ có 50% dự án đã hoàn thành, nhiều công trình, dự án để hoàn thành cần có số vốn tăng hai đến ba lần mức vốn đăng ký…”

Trong khi đó, câu chuyện ở địa phương đáng bàn hơn, theo uỷ ban Tài chính ngân sách Quốc hội. Ví dụ, tỉnh Hà Giang có tổng số 972 công trình được bố trí vốn gần 940 tỉ đồng, tức trung bình mỗi công trình có vỏn vẹn 1 tỉ đồng. Tỉnh Bình Dương có tới 75 dự án điều chỉnh tăng tới 100% so với mức duyệt ban đầu. Bộ Giao thông vận tải còn khoảng 222 dự án hoàn thành, nhưng chưa thẩm tra phê duyệt quyết toán. Liệu những dự án đầu tư công trên phát huy hiệu quả thế nào khi mới chỉ xem qua những số liệu bàn giấy như trên của năm 2008?

Những câu chuyện trên chỉ là ví dụ nhỏ của năm 2008, năm mà bộ Kế hoạch và đầu tư cũng được yêu cầu rà soát để cắt giảm các dự án công như năm nay. Song thực tế thế nào? Quyết toán ngân sách năm đó của Quốc hội, chi cho đầu tư phát triển vẫn tăng tới gần 20% so với dự toán.

Vào giữa năm 2008, khi Chính phủ tuyên bố chương trình cắt giảm đầu tư và chi tiêu công nhằm đối phó với lạm phát đang tăng tốc, phó chủ tịch ngân hàng Thế giới James Adams đã đưa ra một nhận xét đáng chú ý khi đến Việt Nam. Ông nói rằng, thực hiện thành công chương trình này mất nhiều thời gian và đòi hỏi quyết tâm cao, do Việt Nam đã phân cấp lớn cho chính quyền địa phương, nhất là về ngân sách. Gợi ý này vẫn còn nguyên giá trị cho năm nay.

Gần đây, lãnh đạo thành phố Hà Nội, TP.HCM và nhiều bộ ngành đã liên tục tổ chức các cuộc họp để triển khai nghị quyết 11. Đã có nhiều quyết tâm và cam kết được đưa ra. Song sẽ còn nhiều câu hỏi, các khoản thu của địa phương, đặc biệt là từ đất đai đang tăng lên, sẽ được chi dùng thế nào?

Cũng sẽ phiến diện khi phê phán câu chuyện đầu tư của các tỉnh, các ngành, hay các doanh nghiệp nhà nước. Đầu tư để tăng trưởng và phát triển là tư duy và khát vọng chung của đất nước. Song có lẽ, trong bối cảnh hiện tại thì câu chuyện này đã sang một chương mới: cứ tung tiền đầu tư có thể kéo theo lạm phát. Vì lẽ đó, việc giảm đầu tư trước mắt sẽ vì lợi ích chung của toàn dân, dù nó ảnh hưởng đến quyền lợi của ai đó. Và, công việc giải quyết sẽ là nhiều lần hơn danh sách của các đoàn giám sát thuộc bộ Kế hoạch và đầu tư.

Nguồn: SGTT