Theo các tổ chức quốc tế (LHQ, FAO và Ngân hàng Thế giới), hiện nay giá lương thực thế giới đã đạt mức kỷ lục và có thể sẽ còn tăng cao hơn nữa.

Diễn biến thị trường lúa gạo theo xu hướng thuận lợi 

GS Peter C. Timmer, chuyên gia tư vấn chính sách lúa gạo thuộc Trung tâm Hội nhập toàn cầu - cơ quan nghiên cứu và tư vấn chính sách nổi tiếng của Hoa Kỳ cho rằng, đây là diễn biến khá thuận lợi và là cơ hội tốt để tăng thu nhập cho nông dân và tái phân phối phúc lợi xã hội.

Để tận dụng lợi thế này, theo GS Timmer, Việt Nam cần tập trung vào xây dựng nền nông nghiệp công nghệ cao, đẩy mạnh nghiên cứu phát triển máy móc công nghệ phục vụ nông nghiệp, tập trung đào tạo nâng cao khả năng của cán bộ, tập trung thu hút đầu tư tư nhân vào nông nghiệp, giải quyết vấn đề sở hữu, đặc biệt là sở hữu đất. Đặc biệt là phải hướng đến một chiến lược phát triển nông nghiệp có chất lượng nhất.

Theo GS Timmer, sự thiếu hụt nguồn cung lương thực này bắt nguồn từ thất bại của các nước cũng như các tổ chức phát triển, nhà tài trợ trong việc đầu tư nguồn lực vào các hoạt động nghiên cứu nông nghiệp, phát triển hạ tầng nông thôn và giáo dục cho hộ nông dân sản xuất nhỏ suốt 30 năm qua. Đây vốn là những điều kiện cẩn thiết để cải thiện năng lực sản xuất.

Ngoài ra, tăng giá lương thực thực phẩm, cũng là cơ hội để tăng thu nhập cho các hộ nông dân trực tiếp sản xuất lúa gạo.

Còn theo Ngân hàng Thế giới (WB) khi giá lương thực tăng thì phúc lợi chung của toàn xã hội vẫn tăng ở mức 4,3%, khu vực nông thôn tăng 6,3% và thành thị là 1,6%, giúp kích cầu trong nước do có người chi tiêu cao.

Khắc phục yếu kém để tận dụng cơ hội

Theo TS Nguyễn Đỗ Anh Tuấn – Phó Giám đốc Trung tâm tư vấn chính sách nông nghiệp, tuy là cơ hội, nhưng Việt Nam cũng cần phải giải quyết những vấn đề như: quỹ đất hạn hẹp, sản xuất manh mún, khoa học công nghệ còn lạc hậu, ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, hệ thống marketing yếu kém, chúng ta vẫn chủ yếu xuất thô nhiều mà giá trị gia tăng ít, thị trường bất ổn…

TS Võ Trí Thành cho rằng sản xuất lúa gạo của nước ta còn gặp những hạn chế về cách thức thu hoạch, bảo quản, chế biến còn lạc hậu; chất lượng gạo không đồng đều, gạo bị trộn rất nhiều; việc nghiên cứu thị trường, chọn được thời điểm tốt để bán hàng cũng hạn chế, khiến giá trị hạt gạo của Việt Nam chưa cao. Mặt khác, quy mô sản xuất của các hộ nông dân ở Việt Nam thường nhỏ lẻ, manh mún nên việc cải thiện công nghệ cũng như đầu tư cho sản xuất gặp rất nhiều khó khăn.

Bên cạnh đó, thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam mới chỉ tập trung ở châu Á. Các hợp đồng trúng thầu chủ yếu do các mối quan hệ cấp chính phủ tạo ra, còn doanh nghiệp chưa ký được các đơn hàng xuất khẩu lớn.

Đây là nguyên nhân chính khiến giá lúa gạo nội địa thường lên xuống thất thường, nông dân thì lo lắng, còn doanh nghiệp chần chừ thu mua vì sợ thua lỗ.

Năm 2010, giá trị xuất khẩu nông lâm thủy sản của Việt Nam đạt 19,2 tỷ USD, trong đó, nông sản là 10 tỷ USD, riêng xuất khẩu gạo thu về 3,2 tỷ USD, tăng 21,2% về giá trị, 15,4% về khối lượng.

Lương thực (trong đó lúa gạo là mặt hàng chủ yếu) luôn là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực, chiếm tỷ trọng cao trong cơ cấu giá trị hàng xuất khẩu của Việt Nam nhiều năm qua. Do đó, việc tăng giá lương thực sẽ góp phần tăng giá trị xuất khẩu của Việt Nam trong năm 2011, TS Tuấn nhận định.

Nhận định về xu hướng giá trong thời gian tới, ông Phạm Văn Bảy, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho rằng, giá gạo sẽ khó giảm, vì nhu cầu nhập khẩu gạo rất lớn vào đầu năm sẽ là đòn bẩy để giữ, thậm chí nâng giá cao hơn mức hiện nay.

Theo ông Phạm Văn Bảy, chúng ta không phải lo thị trường, lo giá lúa thấp mà cần  gieo trồng tối đa diện tích, tập trung đầu tư nâng cao năng suất, chất lượng lúa.