Đây là những con số rất đáng báo động bởi hết quý 1, nhập siêu mới ở mức 3,03 tỉ USD, bằng 15,7% kim ngạch xuất khẩu. Cho nên, các số liệu nhập siêu của tháng 5 mới được công bố không khỏi làm giật mình các nhà quản lý. Bởi nếu tình trạng nhập siêu cao như vậy trở thành xu hướng, kéo dài trong các tháng tới thì mục tiêu kiềm chế nhập siêu năm nay (không quá 16% kim ngạch xuất khẩu) lại không thể đạt được.

Nhìn vào danh mục các văn bản, chính sách mà các bộ, ngành liên quan ban hành nhằm kiềm chế nhập siêu hiện nay, dễ thấy, phần lớn các giải pháp đó là nhằm vào kiểm soát các mặt hàng tiêu dùng được gọi là “xa xỉ” như: ôtô nguyên chiếc, rượu, điện thoại di động, mỹ phẩm... Một số bộ ngành đã triển khai nhiều biện pháp: bắt buộc các mặt hàng: ôtô dưới 16 chỗ, rượu, điện thoại di động chỉ được nhập về qua một số cảng biển; hạn chế cho vay bằng ngoại tệ; tăng thuế nhập khẩu với khoảng 100 dòng thuế thuộc danh mục hàng hoá không khuyến khích nhập khẩu...

Tổng cộng số văn bản ban hành nhằm kiềm chế nhập siêu từ đầu năm 2010 đến nay là không dưới 40 văn bản. Nhưng tỷ lệ nhập siêu vẫn quá cao như vậy cho thấy nhiều chính sách đã chưa đạt hiệu quả như mong muốn. Nhất là trong các tháng gần đây, do lãi suất vay vốn quá cao, nhiều doanh nghiệp trong nước không thể có lãi phải chuyển qua nhập khẩu. Trong khi đó, do giá cả nhiều loại hàng hoá, nguyên vật liệu ở các thị trường nhập khẩu của Việt Nam cũng tăng cao đã làm tăng mạnh kim ngạch nhập khẩu hàng hoá, đặc biệt trong tháng 4 và tháng 5. Riêng trong tháng 5, theo bộ Công thương, chỉ do yếu tố tăng giá đã làm nhập siêu tăng thêm 1,5 tỉ USD.

Dễ thấy, trong các chính sách của các bộ, ngành đã ban hành, có những giải pháp mang tính chất áp đặt, hành chính không phù hợp với kinh tế thị trường. Bộ Công thương cũng đã lường trước một số chính sách sẽ vấp phải phản ứng của các doanh nghiệp và cả các tổ chức, đối tác nước ngoài. Thực tế, vừa qua, EuroCham đã chính thức có văn bản gửi cả hai bộ trưởng: Tài chính, Công thương phản ứng về việc tăng thuế nhập khẩu lên kịch khung và quy định hạn chế khu vực nhập khẩu (cảng biển) với mặt hàng rượu, vì cho rằng các quy định này vi phạm hiệp định chung về thuế quan và thương mại (GATT) và hiệp định về hàng rào kỹ thuật với thương mại.

Việc áp dụng một số biện pháp hành chính để kiểm soát, hạn chế nhập khẩu có thể là cần thiết ở một số thời điểm, với một số mặt hàng nhất định nhưng cần phải hết sức khéo léo, đúng luật để không bị cho là vi phạm quy định WTO như với mặt hàng rượu, mỹ phẩm. Vì điều nguy hiểm hơn là nhiều nước có thể sẽ căn cứ vào đó để áp dụng các biện pháp trả đũa về thương mại thì thiệt hại với doanh nghiệp Việt Nam sẽ không phải nhỏ.

Điều đáng nói là hiện nay, vẫn thiếu vắng các giải pháp nhằm hạn chế với việc nhập khẩu với nhóm hàng máy móc, thiết bị. Thống kê của bộ Công thương cho thấy, đây vẫn là nhóm chiếm tỷ trọng cao nhất trong tổng kim ngạch nhập khẩu (83,3%). Theo tiến sĩ Vũ Đình Ánh, viện Nghiên cứu thị trường, giá cả, bộ Tài chính, chính nhóm mặt hàng này mới cần phải cân đối lại để hạn chế và giảm nhập. Bởi nhóm hàng hoá tiêu dùng, trong đó hàng được gọi là xa xỉ thường chỉ chiếm 8 – 9% tổng kim ngạch nhập khẩu. Với riêng nhóm hàng máy móc, cơ khí, theo hiệp hội Cơ khí Việt Nam, chỉ cần có cơ chế đúng đắn để sử dụng một phần máy móc, thiết bị cơ khí sản xuất trong nước thay thế một phần hàng cơ khí, máy móc nhập khẩu là đã giải quyết được cơ bản vấn đề nhập siêu.

Đáng tiếc là trong khi nhiều nhà thầu nước ngoài trúng thầu xây dựng, lắp đặt các công trình nhà máy điện, ximăng... vẫn nhập hầu như 100% máy móc, thiết bị vào Việt Nam. Có những công trình mà số thiết bị, máy móc trị giá hàng tỉ USD. Trong khi đó chương trình hành động quốc gia sản xuất thay thế hàng nhập khẩu, các quy định về quản lý máy móc, thiết bị nhập khẩu cho các dự án lớn sử dụng vốn ngân sách sau nhiều năm yêu cầu phải có, vẫn còn ở dạng sơ thảo.

Nguồn: SGTT