Giám sát chỉ để…xếp loại

Bộ Tài chính thừa nhận, lâu nay việc giám sát tài chính cũng chỉ để phân loại A, B, C mà không chú trọng tới nội dung giám sát. Bản thân các chỉ tiêu giám sát trong biểu mẫu báo cáo hằng năm của DN cũng chưa đầy đủ nội dung. Ví dụ tình hình sử dụng vốn đầu tư, mở rộng ngành nghề kinh doanh, huy động vốn... Do đó, chỉ tiêu giám sát về tài chính đã được đề cập nhưng không đầy đủ và đồng bộ.

Theo dẫn chứng của một chuyên gia tài chính, chỉ tiêu đánh giá về nợ được xác định theo hệ số khả năng thanh toán nợ ngắn hạn và quá hạn. “Nhưng trên thực tế, việc xem xét DN có nợ quá hạn hay không phải căn cứ vào hợp đồng hay khế ước vay vốn. Thế nhưng chỉ tiêu này không có trong hệ thống báo cáo tài chính. Mặt khác, trong nhiều trường hợp, có nợ quá hạn DN đã phải tìm các giải pháp huy động vốn để trả hoặc vay mới để đảo nợ cũ đến hạn, nên khó đánh giá”, chuyên gia này nói.

Thêm nữa, dù đã có quy định nhưng trong quá trình thực hiện, không ít DN chưa tuân thủ chế độ lập và gửi báo cáo tài chính theo quy định, trong đó có nhiều DN làm ăn thua lỗ.

Bộ, ngành còn vướng chân nhau

Một trong những nguyên nhân khiến DN “coi nhẹ” quy định trên xuất phát từ việc trong khâu giám sát tài chính DN hiện chưa có quy định cụ thể và phân biệt rõ trách nhiệm của chủ sở hữu (CSH), cơ quan quản lý nhà nước và DN trong việc thực hiện cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động của DN. Đơn cử, việc tổ chức giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động của các TCty 91 do Thủ tướng Chính phủ quyết định thành lập còn có sự khác nhau do phân định cơ quan đại diện CSH chưa rõ ràng.

Ví dụ, TCty Đường sắt VN, TCty Hàng hải VN, TCty Hàng không VN, Tập đoàn Công nghiệp Tàu thuỷ VN do Thủ tướng quyết định thành lập thì bộ quản lý ngành (ở đây là Bộ Giao thông Vận tải) không thực hiện việc giám sát, thẩm định hiệu quả hoạt động của các TCty này (do bộ không phải là cơ quan thành lập). Trong khi đó, một số TCty 91 khác thuộc các lĩnh vực xây dựng, điện, dầu khí, nông nghiệp... thì các bộ quản lý ngành vẫn thực hiện việc thẩm định, đánh giá hiệu quả hoạt động của DN trước khi gửi cho Bộ Tài chính.

Một vấn đề khác là chức năng thẩm định, đánh giá hiệu quả hoạt động của DN là theo quy định vì Bộ quản lý ngành là đại diện CSH vốn nhà nước. Nhưng theo phản ánh, về chức năng nhiệm vụ của các bộ chủ quản này lại chỉ giới hạn ở việc: 1- Xây dựng đề án sắp xếp, tổ chức lại, chuyển đổi sở hữu các DNNN thuộc phạm vi quản lý của bộ để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt và chỉ đạo tổ chức thực hiện đề án sau khi được phê duyệt; 2- Trình Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm hoặc bổ nhiệm theo thẩm quyền các chức danh cán bộ lãnh đạo, quản lý, kế toán trưởng của các Cty nhà nước chưa CPH hoặc các DNNN chưa chuyển giao quyền đại diện CSH phần vốn nhà nước về TCty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước; 3- Trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt hoặc phê duyệt theo thẩm quyền điều lệ tổ chức và hoạt động của Cty nhà nước chưa CPH hoặc các DNNN chưa chuyển giao quyền đại diện CSH phần vốn nhà nước về TCty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước; 4- Cử người đại diện phần vốn nhà nước tại DNNN trực thuộc bộ khi chuyển thành CTCP.

Chính do sự phân định chức năng không rõ ràng này đã dẫn tới việc kiểm tra, giám sát của các cơ quan nhà nước đối với hoạt động của DN còn trùng lặp, chồng chéo, thậm chí gây phiền hà cho DN. Bởi trong nhiều trường hợp, ý kiến kết luận của các cơ quan về cùng một vấn đề còn khác nhau khiến DN không biết chấp hành kết luận của cơ quan nào là đúng. Bên cạnh đó, các CSH này có lúc còn buông lỏng việc kiểm tra giám sát. Biểu hiện là nhiều DN trong thời gian vài năm không có đoàn kiểm tra nào, không có ý kiến đánh giá mang tính độc lập từ cơ quan bên ngoài về hoạt động của DN. Cộng với chế tài xử lý chưa cao, đã ảnh hưởng tới hiệu quả sử dụng vốn nhà nước nói riêng và vốn của DN nói chung.