Việt Nam có bờ biển dài 3.200 km, bình quân 100 km² có 1 km bờ biển. “Mật độ” này thường chỉ có những quốc gia là quốc đảo mới có được. Bờ biển của nước ta có nhiều vùng vịnh nổi tiếng đứng hàng đầu trên thế giới về cảnh quan, về các cảng phục vụ phát triển kinh tế, bảo vệ tổ quốc.

Biển Đông cũng là đường hàng hải quan trọng; là nơi khá giàu tài nguyên chiến lược. Biển đã mang lại cho đất nước nhiều lợi ích kinh tế, trong đó nổi bật là dầu thô, thuỷ sản, muối, thu hút một lượng khách du lịch, nghỉ dưỡng ven biển khoảng vài ba triệu lượt người, với lượng ngoại tệ lên đến vài ba tỷ USD,…

Ước tính sơ bộ, kinh tế biển đã đóng góp khoảng 1/4 GDP của cả nước, giải quyết việc làm cho hàng chục triệu lao động, đóng góp trên dưới 1/3 tổng thu ngân sách của cả nước,…

Tuy nhiên, Việt Nam về cơ bản vẫn còn ở vị thế “đứng trước biển”. So với mục tiêu kinh tế biển đóng góp 50% GDP của cả nước, thì tỷ lệ đóng góp hiện nay mới đạt khoảng một nửa (mới được 25%).

Việc khai thác hải sản tuy vẫn tiếp tục tăng, nhưng nếu tiếp tục khai thác gần bờ, với phương tiện còn thô sơ, thì nguồn lợi thủy sản sẽ dần cạn kiệt; kim ngạch nhập khẩu thủy sản để chế biến xuất khẩu đã đạt quy mô không nhỏ từ mấy năm nay (năm 2008 là 306 triệu USD, năm 2009 là 280 triệu USD, năm 2010 là 334 triệu USD,  5 tháng 2011 là 182 triệu USD, tăng tới 47,8% so với cùng kỳ năm trước, trong khi chương trình đánh bắt xa bờ hiệu quả còn thấp…

Việc khai thác muối gặp khó khăn về giá cả, lúc thừa lúc thiếu, vẫn còn phải nhập khẩu cho sản xuất - một hiện tượng không bình thường đối với một nước có bờ biển dài. Tình trạng biển lở xuất hiện ngày một tăng và phổ biến ở nhiều nơi; diện tích trồng cây gây rừng ngăn mặn, ngăn cát, chắn sóng, chắn gió tăng chậm, ở nhiều nơi còn bị giảm, do chưa được các địa phương chưa thực hiện nghiêm chỉnh và quyết liệt chủ trương trồng và bảo vệ rừng ven biển. Tình trạng nước mặn ngày một ngấm sâu vào đất liền, ảnh hưởng không nhỏ đến diện tích, năng suất, sản lượng nông nghiệp ở nhiều địa phương.

Việt Nam được quốc tế cảnh báo là một trong 5 quốc gia bị ảnh hưởng nặng nhất của hiện tượng nước biển dâng do biến đổi khí hậu với trên một phần tư dân số cả nước bị ảnh hưởng trực tiếp, tác động xấu đến an ninh lương thực. Đáng chú ý, diễn biến tình hình trên biển Đông đang gây ra sự lo ngại và phản ứng của dư luận ở trong nước, ở khu vực và trên thế giới.

Việt Nam cần chuyển từ vị thế “đứng trước biển” sang vị thế thực sự “xuống biển” nhằm khai thác tiềm năng từ biển phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Để “xuống biển” thực sự, chúng ta cần phải làm nhiều việc.

Trước hết, cần phát huy vai trò vị thế làm chủ vùng biển của mình theo pháp luật quốc tế. Điều quan trọng là cần phát triển kinh tế để có đủ sức vươn ra biển lớn. Đồng thời, vừa bằng nội lực, vừa thực hiện phương châm “đa dạng hóa, đa phương hóa” – trong quan hệ ngoại giao, chính trị, đầu tư, buôn bán giữa Việt Nam và các nước - phương châm đã đem lại những thành tựu đáng khích lệ trong quá trình đổi mới, mở cửa, hội nhập.

Cần tiến hành đánh giá đầy đủ, chi tiết những mặt đã làm được, những mặt chưa làm được trong quá trình thực hiện chiến lược về biển. Ngoài mục tiêu tổng quát, các mục tiêu chủ yếu trước đây, cần thiết phải bổ sung những mục tiêu mới, các giải pháp mới cho phù hợp với tình hình thực tế hiện nay. Những mục tiêu trên, giải pháp “xuống biển” đều phải gắn rất chặt với mục tiêu tổng quát (kinh tế biển đóng góp 50% GDP – giàu từ biển); gắn với diễn biến thực tế trên biển Đông (mạnh về biển); gắn với biến đổi khí hậu làm nước biển dâng.

Trên cơ sở những mục tiêu, giải pháp của cả nước, các Bộ, ngành, địa phương bổ sung mục tiêu, giải pháp cụ thể phù hợp và tổ chức thực hiện. Những địa phương có biển cần cụ thể hoá vai trò và sự đóng góp của kinh tế biển đối với toàn bộ nền kinh tế của địa phương về các mặt cụ thể, như giải quyết công ăn việc làm, đóng góp về ngân sách, đóng góp về công nghiệp, về nông, lâm nghiệp- thủy sản, đóng góp về GDP,…

Đứng trước cảnh báo về biến đổi khí hậu, nước biển dâng, các Bộ ngành cần có quy hoạch, kế hoạch để ứng phó; các địa phương, nhất là các địa phương tiếp giáp với biển cần tính tới những khả năng tác động, và ngay từ bây giờ có biện pháp chủ động ứng phó từ quy hoạch xây dựng, hệ thống đê biển, xây dựng các công trình ven biển, bảo đảm an ninh lương thực.