Ở đầu vào có một số điểm nghẽn lớn.

Điểm nghẽn thứ nhất là chi phí nguyên nhiên vật liệu tăng cao, do nhiều yếu tố. Giá nhập khẩu tư liệu sản xuất 6 tháng đầu năm nay so với cùng kỳ năm trước, theo công bố của Tổng cục Thống kê, tăng 9,74%; nếu tính thêm tốc độ tăng của tỷ giá VND/USD bình quân so với cùng kỳ năm trước (10,3%), thì giá hàng nhập khẩu tính bằng VND đã tăng 21%. Tốc độ tăng giá nguyên nhiên vật liệu dùng cho sản xuất (bao gồm cả nguyên nhiên vật liệu nhập khẩu và sản xuất trong nước) tăng 18,32%, trong đó có một số loại còn tăng cao hơn, như giá nguyên nhiên vật liệu dùng cho sản xuất nông, lâm nghiệp- thủy sản tăng tới 26,2%, cho sản xuất thực phẩm, đồ uống và thuốc lá tăng 19,8%, cho sản xuất than cốc, sản phẩm dầu mỏ tinh chế tăng 19,6%.

Để giải quyết điểm nghẽn này, các doanh nghiệp (DN) cần rà soát các định mức sử dụng tiết kiệm nguyên nhiên vật liệu ở mọi khâu trong quá trình sản xuất, kinh doanh, quản lý, tiêu thụ,… Ngân hàng Nhà nước cần cân nhắc trong việc điều hành tỷ giá VND/USD. Việc thực hiện lộ trình giá thị trường là tất yếu khách quan và đúng hướng, song vào lúc kiềm chế lạm phát là ưu tiên số một, vào lúc các DN đang gặp nhiều khó khăn, thì cần cân nhắc kỹ lưỡng về loại, về thời điểm, về tốc độ tăng.

Điểm nghẽn thứ hai là lãi suất vay ngân hàng ở mức cao và kéo dài. Nhiều DN đã phải thu hẹp sản xuất, lao động phải ngừng nghỉ việc do khó tiếp cận được nguồn vốn này, hoặc vay được nhưng với lãi suất vượt xa so với khả năng sinh lời của DN. Tăng trưởng tín dụng của ngân hàng vì thế cũng thấp và nợ xấu của ngân hàng vì thế mà tăng lên.

Trong điều kiện lạm phát cao và kiềm chế lạm phát là ưu tiên số một, thì mặt bằng lãi suất cao là khó tránh khỏi: lãi suất huy động cao để hút tiền từ lưu thông vào ngân hàng; lãi suất cho vay cao để hạn chế tiền từ ngân hàng ra lưu thông. Nhưng cái gốc của lãi suất cao là lạm phát cao; cái gốc của lạm phát cao là hiệu quả và năng suất lao động thấp. Tiền tệ cũng là một yếu tố quan trọng, nhưng là biểu hiện cuối cùng, bộc lộ của nguyên nhân sâu xa và tiềm ẩn nói ở trên; nếu sản xuất bị suy giảm và giá thành cao, thì đến lượt nó sẽ làm cho lạm phát cao; hơn nữa, sản xuất bị suy giảm thì tình trạng thất nghiệp và thiếu việc làm sẽ gia tăng, và đó là vấn đề xã hội, còn lớn hơn nhiều.

Để tháo gỡ điểm nghẽn này, có 4 việc chủ yếu cần thực hiện. Một, các DN cần khắc phục hạn chế về vốn. Hạn chế về vốn lớn nhất là tỷ lệ vốn chủ sở hữu quá thấp, nên biện pháp hàng đầu là phải tăng tích lũy; khi có tích lũy phải dồn vốn cho đầu tư đổi mới thiết bị, kỹ thuật- công nghệ, tránh vì “lãi giả, lỗ thật” mà ăn vào vốn. Hai, các DN cần lựa chọn lĩnh vực, sản phẩm đầu tư có hiệu suất đầu tư cao; quay nhanh vòng vốn để tăng hiệu suất sử dụng vốn. Ba, các ngân hàng thương mại cần tiết giảm chi phí hoạt động hơn nữa; thậm chí giảm lợi nhuận để giảm lãi suất cho vay, chia sẻ với DN trong lúc khó khăn. Các ngân hàng thương mại cần có sự chọn lọc khách hàng để chuyển dịch cơ cấu tín dụng cho những lĩnh vực mà Nhà nước đã định hướng là nông nghiệp, nông thôn nhất là thực phẩm, công nghiệp hỗ trợ, sản xuất hàng xuất khẩu, DN nhỏ và vừa,… Bốn, Ngân hàng Nhà nước thông qua thị trường mở để hỗ trợ các ngân hàng thương mại trong việc cung ứng vốn và giảm lãi suất.

Điểm nghẽn thứ ba đối với DN là chi phí thuê đất, thuê mặt bằng sản xuất kinh doanh, nhất là ở các đô thị lớn, đặc biệt là ở Hà Nội khá cao. Chi phí thuê đất cùng với lãi suất vay cao đã làm giảm phần lớn lợi nhuận của DN và người tiêu dùng phải chịu giá cao. Tín dụng bất động sản đã tăng ở mức rất cao (6 tháng đầu năm 2011 đã lên đến 10,8%). Theo đó, việc khống chế tỷ trọng cho vay bất động sản xuống còn 16% vào cuối năm của Ngân hàng Nhà nước là cần thiết.

Điểm nghẽn thứ tư là chi phí về lao động. DN đang đứng trước một nghịch lý: sản xuất, kinh doanh gặp khó khăn, việc giữ số lượng lao động, thời gian lao động đã rất khó khăn, việc tăng tiền lương để giữ chân người lao động càng khó khăn hơn; nhưng do lạm phát cao, tiền lương thực tế của người lao động bị sụt giảm, nếu không tăng tiền lương thì khó giữ chân người lao động đã được DN đào tạo, đã quen nghề, khi hồi phục sẽ lại phải mất nhiều chi phí để thu hút, đào tạo.

Để tháo gỡ điểm nghẽn này, các DN cần có nỗ lực vượt bậc để giải quyết việc làm cho người lao động. Nhà nước một mặt cần kiềm chế lạm phát để bảo đảm sức mua của đồng tiềnm, mặt khác cần hỗ trợ các DN trong việc giải quyết công ăn việc làm cho người lao động.