Không chỉ vậy, hàng loạt bất cập trong ưu đãi đầu tư cũng đã được Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) chỉ rõ. Chẳng hạn, các dự án đầu tư mở rộng không còn được hưởng ưu đãi thuế TNDN, trong khi trên thực tế, so với các dự án đầu tư mới, dự án đầu tư mở rộng thực sự là có khả năng triển khai cao hơn, công nghệ được nâng cấp hơn. Trong bất cập này, việc phần mở rộng từ 670 triệu USD lên 1,5 tỷ USD của Dự án Samsung Complex không được hưởng ưu đãi về thuế TNDN có thể coi là một ví dụ điển hình.

Thậm chí, ngay cả với một dự án mới, thì sự thiếu thống nhất về đối tượng hưởng ưu đãi giữa Luật Đầu tư và Luật Thuế TNDN, một bên cho là “dự án đầu tư”, một bên nhất quyết là “DN thành lập mới”, cũng khiến việc khuyến khích nhà đầu tư đầu tư thêm dự án mới trở nên khó khăn hơn.

Không những vậy, chuyện các bộ, ngành đang phải xúm vào xem xét ưu đãi đầu tư cho dự án Nokia cũng đang khiến dư luận đặt câu hỏi rằng, phải chăng, Luật Công nghệ cao đang “bó chặt” các dự án đầu tư vào lĩnh vực này? Theo quy định của luật này, thì có lẽ hiện thời, không có dự án nào vào Việt Nam có thể đủ điều kiện là “công nghệ cao”.

Trao đổi với Báo Đầu tư, ông Fred Burke, luật sư, Giám đốc Điều hành Chi nhánh Việt Nam của Hãng Luật Baker McKenzie, cũng  bình luận rằng, những ưu đãi tài chính hiện nay cho ngành công nghiệp “công nghệ cao” là quá hẹp để các dự ánFDI  sinh lợi nhiều nhất có thể đến Việt Nam. Ông này thậm chí còn cho rằng, các quy định về “công nghệ cao” hiện tại gần như không có ý nghĩa trong thực tế.

Điều đáng nói ở chỗ, theo quy định cũ, nên Samsung khi đầu tư nhà máy điện thoại di động được hưởng ưu đãi là một doanh nghiệp công nghệ cao. Nhưng Nokia, chỉ đầu tư sau Samsung vài năm, thì sẽ không được hưởng ưu đãi như vậy, bởi giờ đây, điện thoại di động không còn được coi là một sản phẩm công nghệ cao. Sự thay đổi chính sách nhanh khiến nhà đầu tư “khó hiểu” và đòi hỏi được công bằng.

Vấn đề là, khi quy định pháp luật đã đổi khác, thì địa phương không thể lách luật, bởi vậy buộc phải xin cơ chế riêng cho những dự án lớn, công nghệ hiện đại và dự báo sẽ có tác động tốt tới kinh tế - xã hội địa phương. Chuyện này cũng là bình thường, khi các nhà đầu tư lớn “đòi” đàm phán cơ chế riêng với Chính phủ. Tuy nhiên, khi các cơ chế riêng cho các nhà đầu tư được ban hành, thì dư luận lại bắt đầu đặt dấu hỏi về chuyện xé rào ưu đãi. Thậm chí, có ý kiến còn cho rằng, không nên ưu đãi quá tràn lan.

Đứng về phía các doanh nghiệp FDI, ông Fred Burke đã từng nhắc đến một sự nhầm lẫn khi nhiều người cho rằng, những ưu đãi về thuế là không cần thiết để thu hút đầu tư. “Thực tế, kết quả của việc thu hẹp các ưu đãi về thuế là việc mất đi một số dự án tốt”, ông Fred Burke nói.

Nokia trên thực tế đã có lúc dao động và phải xem xét lại ý định đầu tư của mình khi chỉ được coi là doanh nghiệp chế xuất.

Vấn đề là, dường như, luôn có một sự mâu thuẫn giữa cơ quan quản lý về FDI, với một số bộ, ngành khác liên quan tới vấn đề ưu đãi thuế cho dự án FDI.

Thừa nhận thực tế này, GS-TSKH Nguyễn Mại, nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về Hợp tác và Đầu tư cho rằng, mâu thuẫn là tất yếu, bởi Bộ Tài chính muốn tăng thu ngân sách, còn Bộ Kế hoạch và Đầu tư muốn nhìn trên tổng thể toàn nền kinh tế để “mở” ưu đãi đầu tư. “Để giải quyết mâu thuẫn này, Chính phủ phải có thông điệp, có chỉ dẫn rõ ràng về thu hút FDI và tập trung xây dựng các chính sách về thu hút đầu tư trong tình hình mới, như đã từng làm vào năm 1987”, ông Mại nói và một lần nữa nhấn mạnh rằng, với các dự án lớn, có ý nghĩa với kinh tế - xã hội Việt Nam, như Intel, Samsung, Nokia… thì không nên chỉ nhìn vào phần thu trước mắt để so đo thiệt hơn, mà phải nhìn vào những lợi ích mà dự án mang lại, như nghiên cứu và phát triển, xuất khẩu, nhân lực chất lượng cao…

Tuy nhiên, cũng theo ông Mại, thì vấn đề trong hiện tại không nên chỉ là xem xét và giải quyết cục bộ đối với từng dự án, mà quan trọng hơn, phải nghiên cứu và thay đổi, tạo bước đột phá trong thể chế về thu hút FDI. “Tạo đột phá về thể chế mới là điều cơ bản nhất, còn nếu các bộ, ngành cứ mãi tranh luận, thì vừa mất thời gian, vừa mất cơ hội”, ông Mại nói

Nguồn: Đầu tư