Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá XI vừa kết thúc hội nghị lần thứ ba và tại hội nghị này, vấn đề tái cơ cấu nền kinh tế đã được quyết định. Bài phát biểu của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng nói rõ: “Trong năm năm tới, cần tập trung vào ba lĩnh vực quan trọng nhất: tái cấu trúc đầu tư với trọng tâm là đầu tư công; cơ cấu lại thị trường tài chính với trọng tâm là tái cấu trúc hệ thống ngân hàng thương mại và các tổ chức tài chính; tái cấu trúc doanh nghiệp nhà nước mà trọng tâm là các tập đoàn kinh tế và tổng công ty nhà nước...” Đây có phải cũng là những điểm mà đề án tái cơ cấu kinh tế của bộ Kế hoạch và đầu tư đã đặt ra từ năm 2010?

Tôi cho rằng đây là một sự thay đổi tất yếu. Thực ra, cơ chế phân cấp thực chất là cơ chế lợi ích. Từ chỗ chúng ta tập trung quyền về Trung ương nhiều quá rồi về sau, với yêu cầu phát huy tính năng động của các địa phương, lại phân cấp phân quyền cho địa phương quá nhiều. Thực hiện phân cấp tuy có đem lại những kết quả nhất định nhưng rõ ràng hiện nay cơ chế này không còn hợp lý nữa. Muốn tái cấu trúc đầu tư, nhất là đầu tư công, tập trung được nguồn lực hiệu quả thì Trung ương phải quyết. Còn tái cơ cấu khối doanh nghiệp nhà nước, ai cũng biết khối doanh nghiệp này kém hiệu quả, đầu tư của Nhà nước cũng là kém hiệu quả so với các nguồn đầu tư khu vực khác. Tỷ trọng đầu tư của Nhà nước đang chiếm tới hơn 40% tổng đầu tư xã hội. Và do đó là vốn của Nhà nước nên Nhà nước có thể thay đổi nhanh chóng cơ chế quản lý, phân bổ sử dụng nguồn lực này. Còn lĩnh vực ngân hàng không những tác động lớn tới kinh tế vĩ mô mà còn là khu vực huy động và phân bổ nguồn lực của mọi thành phần kinh tế trong xã hội. Cải thiện hệ thống này chính là cải cách được kênh quản lý, sử dụng vốn rất lớn của toàn dân. Nếu chúng ta làm cho nguồn lực này được quản lý và vận hành an toàn hơn, sử dụng hiệu quả hơn thì sẽ đồng thời tác động làm ổn định kinh tế vĩ mô vững chắc hơn.

Nghị quyết Trung ương đã nêu rõ yêu cầu thực hiện ngay đề án tái cơ cấu. Theo ông, thời gian tới cần tập trung làm ngay những việc gì?

Thời điểm này cần có ngay những chính sách cụ thể và phải hành động cụ thể ngay chứ không dừng lại ở định hướng. Tôi nghĩ rằng có hai việc mà Chính phủ cần thể hiện được là phân bổ vốn đầu tư và cơ chế phân cấp. Cụ thể là năm sau (2012), việc phân bổ vốn phải thể hiện dứt điểm mục tiêu tái cơ cấu: tập trung cho dự án thực sự ưu tiên của ưu tiên, lựa chọn của lựa chọn và hết sức cấp thiết, sắp hoàn thành để giải quyết cho được những điểm nghẽn hạ tầng kinh tế. Việc thứ hai là Chính phủ nên sớm ban hành luật về quản lý đầu tư nhà nước, sửa đổi luật Ngân sách nhà nước, điều chỉnh lại các công cụ pháp luật để có chế tài phân bổ nguồn lực tốt hơn.

Có lực cản nào trong việc thực hiện đề án tái cơ cấu nền kinh tế không, thưa ông?

Cơ chế lợi ích nhóm. Do vậy, rất cần quyết tâm chính trị cao, sự cương quyết mạnh mẽ của lãnh đạo Chính phủ. Chỉ có điều chỉnh lại việc sử dụng nguồn đầu tư công là tín hiệu rõ nhất cho thấy tái cơ cấu nền kinh tế đang được thực thi.

Trong đề án tái cơ cấu mà ông chấp bút, ông có nhấn mạnh đến vai trò đột phá của các tập đoàn, tổng công ty lớn. Nhưng có vẻ như đột phá từ đây không đơn giản, thậm chí, chọn nó có thể là một thất bại?

Tôi vẫn cho là để thực hiện tái cơ cấu khối doanh nghiệp nhà nước cần lựa chọn công khai hoá, minh bạch hoá thông tin đối với tập đoàn, tổng công ty nhà nước. Nhà nước phải ban hành cơ chế này. Nó phải là ưu tiên cao nhất để tái cơ cấu nền kinh tế nói chung. Nếu doanh nghiệp công khai, ví dụ như lên sàn chứng khoán, thì đó sẽ là sức ép buộc các ông chủ quản lý ở đó cũng phải ứng xử theo cơ chế thị trường, những thứ đặc quyền, đặc lợi sẽ phải bộc lộ ra và khi đó, thay đổi để giảm đi những đặc quyền đặc lợi đó sẽ dễ hơn.

Còn ưu tiên thứ hai?

Tôi phân vân giữa hai việc: một là thiết lập một thể chế tập trung thống nhất, chuyên nghiệp, có hiệu lực, hiệu quả quyền chủ sở hữu của Nhà nước tại các doanh nghiệp nhà nước; hai là xây dựng cơ chế xoá hết các ưu tiên, ưu đãi cho doanh nghiệp nhà nước để buộc chúng cạnh tranh theo cơ chế thị trường, nếu hoạt động kém cỏi thì bị đào thải. Cả hai việc này đều không dễ thực hiện nên tôi xếp vào dạng ưu tiên thứ hai sau vai trò đột phá nói trên. Thời gian tới, nếu làm được việc đó cũng đã là một tiến bộ lớn.

Nguồn: SGTT