Theo đó, với Chỉ thị này, nhiều nguyên tắc mới được đưa ra trong giai đoạn 2012 – 2015 mà điểm nhấn là đầu tư công có trọng điểm, mạnh tay cắt giảm những dự án thiếu hiệu quả và tuyệt đối không có dự án mới nào được phát sinh.

Phân cấp đầu tư

Tại Hội thảo hướng dẫn thực hiện chỉ thị này, giải đáp về vấn đề tiêu chí phân bổ nguồn vốn cho các dự án đầu tư trong năm tới, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch Đầu tư Bùi Quang Vinh khẳng định: “Sẽ không phân bổ vốn hoặc hạn chế tối đa cho công trình mới. Chắc chắn năm 2012, số lượng công trình mới sẽ rất ít, nếu không muốn nói là không có”. Có thể hiểu là với khẳng định này, từ năm 2012, ít nhất trong ngắn hạn, vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước sẽ chỉ tập trung cho những dự án đã có “tuổi”, hoặc đã được đệ trình, xét duyệt, thông qua từ trước, và ưu tiên cho những dự án đã và đang đầu tư dang dở. Như vậy, lợi ích trước mắt của quyết tâm này là sẽ giảm thiểu được tình trạng phân bổ đầu tư dàn trải, dự án sau chồng lên dự án trước, thời gian thi công kéo dài gây tình trạng lãng phí và ách tắc cả về nguồn vốn, việc cân đối vốn lẫn giảm sút lợi ích xã hội ròng của mỗi dự án.

Tuy nhiên, để phân định được dự án nào mới, dự án nào cũ, dự án nào cần được ưu tiên, thì cũng tương tự như vấn đề đã được đặt ra từ đầu năm sau Nghị quyết 11NQ-CP, điều đó lại không hề đơn giản. “Ví dụ, địa phương có thể tự xếp thứ tự dự án mới, cũ theo cảm quan ưu tiên của một vài cá nhân, lãnh đạo địa phương, hoặc theo mức độ vốn ứng trước, tạm gọi là ký quỹ để thi công dự án của chủ đầu tư. Giả dụ có dự án A là dự án cũ, đã được địa phương xét thông qua nhưng chưa được phân bổ vốn trong năm 2011, đúng trình tự thì phải được ưu tiên phân bổ vốn trong năm sau.

Nhưng nếu có một dự án B vừa được xét cuối năm 2011, cũng trong một tình trạng chưa được phân bổ vốn; thì với vai trò phân cấp, phân quyền đến từng địa phương, các lãnh đạo địa phương gần như được toàn quyền chủ động và sắp xếp trình tự dự án ưu tiên như hiện nay, họ có thể “đun” dự án B lên thay A là chuyện bình thường. Lấy gì để việc đảm bảo sắp xếp thứ tự ưu tiên dự án thoát khỏi tình trạng “chạy” dự án, “vận động hàng lang” mà dư luận đã đề cập nhiều trong thời gian qua? Liệu Bộ Kế hoạch Đầu tư có đứng ra thẩm định được mức độ cần được ưu tiên tới từng dự án? Và nếu Bộ có thẩm định trực đi chăng nữa, thì như vậy liệu có tránh được chuyện sẽ dẫm lên “vai” lãnh đạo địa phương vốn đã được phân cấp, phân quyền? - một chuyên gia đặt vấn đề.

Trong một lần trả lời phỏng vấn báo giới, ông Nguyễn Hữu Quang - Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính Ngân sách Quốc hội cũng cho rằng, thực tế khi trình xin dự án, người trình hiểu hơn ai hết sự cần thiết của từng dự án. Một địa phương có 10 dự án, mặc dù nói cả 10 đều quan trọng nhưng trong đầu họ biết xếp thứ tự ưu tiên từ 1 đến 10. Vì thế, chắc chắn họ sẽ biết nên ưu tiên cái gì, cắt giảm cái nào. Nếu cắt giảm không đúng có thể sẽ lại gây ra lãng phí. Như vậy, cắt giảm dự án nào và ưu tiên dự án nào là một bài toán “vòng tròn” mà trách nhiệm của Bộ và của các lãnh đạo địa phương rất cần được xác định rõ, trong khi một cơ chế để ràng buộc trách nhiệm của người ra quyết định đầu tư thì lại chưa có và Luật đầu tư công sẽ còn phải mất thêm một thời gian nữa mới có thể trình Quốc hội khóa XIII vào kỳ họp thứ 3 tới.

Ưu tiên vùng, miền

Trong kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIII, một số đại biểu quốc hội cũng đã có những kiến nghị về việc ưu tiên phân bổ ngân sách đầu tư. Theo đại biểu Trần Du Lịch (TP HCM), khi kinh tế tăng trưởng, nhịp độ, sự hối hả vận động của nền kinh tế đang vượt quá sức chịu đựng của hạ tầng. Ông ví von, nền tảng về giao thông hiện nay so với tăng trưởng kinh tế 10 năm qua giống người béo phì đặt trên đôi chân bé như hai cái que. Và nếu hiểu theo kiến nghị này thì TP HCM sẽ là nơi cần được ưu tiên ngân sách đầu tiên, bởi đây là một đô thị lớn nhất cả nước, hàng năm đóng góp cho tăng trưởng GDP lớn nhất, lại có dân số cao nhất, có lượng thu hút đầu tư FDI lớn nhất cả nước. 

Một đại biểu Hà Tĩnh, rốn lũ miền Trung chia sẻ là nếu có dịp về các tỉnh lũ lụt thì mới thấy đầu tư cho giao thông là cấp bách, đầu tư cho giao thông sẽ giảm chi phí vô hình rất nhiều mà ùn tắc giao thông. Vậy có nên ưu tiên đầu tư cho Hà Tĩnh về cơ sở hạ tầng giao thông để chống ùn tắc giao thông trong mỗi mùa mưa lũ hay không, có lẽ cũng không còn là vấn đề cần phải mổ xẻ.

Đại biểu Quốc hội tỉnh Lào Cai thì để xuất trong việc phân bổ ngân sách nhà nước năm 2012, Quốc hội, Chính phủ cũng cần quan tâm đầu tư cho các tỉnh thuộc khu vực đặc biệt khó khăn. Trong đó cần tập trung đầu tư cho việc xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi phục vụ đời sống sinh hoạt của nhân dân, đồng bào các khu vực vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn của đất nước...

Tại Hội thảo hướng dẫn thực hiện Chỉ thị 1792/CT-TTg ngày 15/10/2011 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường quản lý đầu tư từ vốn ngân sách nhà nước và trái phiếu Chính phủ được Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổ chức mới đây, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh đã thẳng thắn cho biết, sẽ không có ngoại lệ. Thậm chí, với những dự án mà địa phương thông qua trước đó, nếu đã có quyết định đầu tư từ trước 25/10 mà chưa triển khai thì dự án vẫn có thể nằm trong phạm vi điều chỉnh của văn bản lần này.

Theo ý kiến của một số chuyên gia kinh tế, một trong những thách thức lớn nhất đối với nước ta hiện nay là những bất cập về năng lực quản lý bộ máy. Vì vậy để tháo gỡ được những rào cản trên,  đồng thời với trao quyền, cần có chương trình và giải pháp nâng cao năng lực các cơ quan này.

Nguồn: DDDN