Sự trả giá... ngọt ngào

Theo thống kê và công bố của Tổng cục Hải quan, tính đến hết tháng 11.2011, tổng số nhóm hàng cần kiểm soát NK ước đạt 7,2 tỉ USD; trong khi kim ngạch của nhóm hàng cần hạn chế ước đạt 6,7 tỉ USD. Trong số này đáng lưu ý là có gần 51.000 ôtô nguyên chiếc, trong đó xe dưới 9 chỗ lên tới 32.800 chiếc (tăng 7,9% so với cùng kỳ năm trước). Với lượng xe này, số tiền mà Việt Nam phải trả giá cho NK là khoảng 1 tỉ USD. Đối với mặt hàng điện thoại và linh kiện, chỉ tính riêng trong tháng 11.2011, Việt Nam NK 327 triệu USD, nâng kim ngạch NK nhóm hàng này trong 11 tháng của năm 2011 lên 2,3 tỉ USD (tăng 74% so với năm trước). Như vậy số tiền để NK 2 nhóm mặt hàng này lên tới 3,3 tỉ USD. Đấy là còn chưa tính đến các mặt hàng như rượu, bia, thuốc lá, mỹ phẩm...

Vẫn biết trên thực tế, việc NK những mặt hàng mà Việt Nam chưa thể sản xuất và đáp ứng được là điều khó tránh khỏi. Song việc NK mang tính chất ồ ạt những loại mặt hàng xa xỉ cho dù đã có những quy định hạn chế, thậm chí là đưa vào diện kiểm soát đặc biệt thì ôtô và điện thoại di động vẫn tràn vào Việt Nam ở con số cao ngất ngưởng. Trong khi đó theo tính toán đến khoảng tháng 11.2011, Việt Nam XK khoảng hơn 6 triệu tấn gạo và đạt gần 4 tỉ USD. Theo các chuyên gia thì đây đúng là sự trả giá... ngọt ngào. Bởi hàng chục triệu nông dân trên toàn Việt Nam làm lụng vất vả để XK được lượng gạo và lượng tiền chỉ bằng đúng số tiền NK ôtô và điện thoại di động.

Như vậy nếu so sánh với số tiền khoảng 10 tỉ USD NK hàng xa xỉ trong năm 2010 thì số tiền gần 14 tỉ NK hàng xa xỉ năm 2011 vẫn thực sự là điều đáng cảnh báo.

Cần một bài toán căn cơ

Điều cần ghi nhận và khẳng định là năm 2011, Chính phủ và các ban ngành đã thực sự vào cuộc để hạn chế NK hàng xa xỉ trong đó có ôtô, điện thoại di động... Cụ thể, Chính phủ có hẳn quyết định cấm mua sắm công đối với ôtô nguyên chiếc NK. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương xây dựng hẳn danh mục hàng hóa trong đó đưa ôtô và điện thoại di động vào diện kiểm soát. Đồng thời, Bộ Thông tin - Truyền thông cũng khuyến cáo các DN hạn chế NK điện thoại di động 3G và thiết bị đầu cuối 3G... Với hàng loạt biện pháp được ban hành và thực hiện như vậy, tại sao hàng xa xỉ vẫn ồ ạt về Việt Nam ngay cả trong bối cảnh nền kinh tế khó khăn, lạm phát tăng cao và chính sách tiền tệ, trong đó có việc cho vay tiêu dùng được thắt chặt?

Lý giải điều này thực chất không khó khi các chuyên gia cho rằng: “Có tiền thì NTD muốn mua gì thì mua”. Điều này xem ra có thể đúng khi mà những đại gia đua nhau NK siêu xe, người giàu có thì dùng siêu điện thoại, mỹ phẩm và rượu ngoại đắt tiền... Và khi người ta có tiền thì việc dựng hàng rào thuế quan xem ra chỉ là biện pháp cần chứ chưa phải là biện pháp đủ. Một vấn đề khác là Việt Nam đang có dấu hiệu lệ thuộc vào việc nhập siêu từ Trung Quốc. Cụ thể tỉ lệ nhập siêu từ Trung Quốc vẫn đạt tới con số 126,6% so với năm 2010. TS Lê Đăng Doanh cho rằng cơ cấu XNK giữa Việt Nam với Trung Quốc là điển hình cho XNK bất bình đẳng dẫn đến sự phụ thuộc. Nếu họ ngừng XK nguyên phụ liệu vào Việt Nam thì các nhà máy sẽ lao đao.

Như vậy sang năm 2012, Việt Nam vẫn cần bài toán căn cơ cho việc kiểm soát NK hàng xa xỉ và giảm bớt sự lệ thuộc vào việc NK từ Trung Quốc. Theo nhận định của Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng, năm 2012 sẽ rất khó khăn, không biết thị trường XK có duy trì được như năm nay không. Điều này là có cơ sở khi mà giá xăng dầu vẫn cao, giá điện lại vừa tăng thêm 5%, trong khi lãi suất ngân hàng vẫn chưa thấp như kỳ vọng. Các chuyên gia cho rằng nếu không sớm cải thiện các điều kiện để đẩy mạnh tỉ trọng XK thì rất có thể nhập siêu sẽ tăng trở lại. Được biết năm 2012, Việt Nam dự kiến nhập siêu khoảng 13 tỉ USD.