Nói như ông Phạm Viết Muôn, Trưởng ban Chỉ đạo đổi mới phát triển doanh nghiệp tại hội thảo "Tái cơ cấudoanh nghiệp nhà nước" do Văn phòng Chính phủ, phối hợp với Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam tổ chức ngày hôm 15.2 -cuộc hội thảo có sự tham gia của hầu hết đại diện lãnh đạo các tập đoàn, tổng công ty lớn, việc phải xong tất cả các đề án tái cơ cấu của tất cả các tập đoàn, Tcty ngay trong quý 1 đã rất yếu tính khả thi: trung bình 2 ngày một đề án...vì riêng số tổng công ty lớn phải gửi đề án là 21 đơn vị mà thời điểm này đã là giữa tháng 2.

Nhưng cho dù  Chính phủ có cho kéo dài thời gian hơn, để đến lúc thực sự bắt tay vào tái cơ cấu , rồi thực hiện tái cơ cấu thế nào mới là cả một quá trình. Không xác định được tốt phương pháp, cách làm, mục tiêu... thì tái cơ cấu khối DNNN vẫn chỉ là một câu cửa miệng được nói ra để cho thấy, người ta cũng đã có làm gì đấy trong bối cảnh nền kinh tế đang tụt dốc?

Tất nhiên, tái cơ cấu có một ý nghĩa, cách làm khác so với việc đổi mới, sắp xếp khối DNNN trước đây. Người ta thậm chí phải tái cơ cấu cả với những doanh nghiệp đã cổ phần hóa (CPH), sắp xếp xong như với Tập đoàn Tài chính Bảo Việt, với Vietcombank... Tuy nhiên, nhìn lại quá trình đổi mới, sắp xếp DNNN 10 năm qua, cũng có nhiều lý do để e ngại, nếu thiếu một cách làm khoa học, nếu thiếu sự quyết liệt và nhất là làm quá chậm thì quá trình tái cơ cấusẽ đi tới đâu?

Theo số liệu mới nhất từ Ban Chỉ đạo đổi mới phát triển doanh nghiệp thì tính đến tháng 10.2011, chúng ta đã sắp xếp được 4.757 DNNN bao gồm 3.388 DN và bộ phận DN đã CPH chiếm 71,8%, trong đó có 16 Tcty và  ngân hàng thương mại. Trong các năm 2002-2005, có năm có tới 800 DN được CPH. Đến nay, 100% DNNN được chuyển sang DN TNHH  một thành viên, nhiều Tcty NN được tổ chức lại bằng hợp nhất, giải thể. Nhưng quá trình sắp xếp này dường như đã bị chững lại khá mạnh trong 2-3 năm trở lại đây. Có năm chỉ có vài chục DNNN qui mô vừa và nhỏ được sắp xếp, CPH.

Cho dù vậy, công bằng mà nói, với khối DNNN, cứ làm gì đó vẫn còn hơn không.

Nhìn vào kết quả quá trình sắp xếp, CPH không lấy gì làm nhanh đó, cũng có thể thấy nó đem lại kết quả tốt hơn nhiều so với 10 năm trước. Cơ bản, sau sắp xếp vốn chủ sở hữu NN được tăng lên, tổng tài sản tăng lên. Số DN hòa vốn và có lãi tăng lên, lỗ giảm. Tới cuối năm 2011 tổng số DN còn 100% vốn là 1.309 DN thuộc mọi ngành nghề, DN thuộc địa phương chiếm tỷ trọng lớn. Có 11 tập đoàn kinh tế, 10 Tcty 91, 80 tcty 90 và 2 NHTM 100% vốn NN. Tổng số vốn chủ sở hữu đến cuối 2010 là trên 700 nghìn tỷ đồng. Còn 102 DN vốn dưới 5 tỷ, 8 DN vốn dưới 1 tỷ đồng. Đây là một bức tranh đã sáng hơn rất nhiều so với thời điểm trước khi đẩy mạnh sắp xếp, CPH khối doanh nghiệp vốn có tiếng là trì trệ này.

Nhưng quá trình đó dường như đã chững lại và còn có quá nhiều vấn đề phải giải quyết mà chỉ có sắp xếp, CPH, bán, khoán, cho thuê...là không đủ để giải quyết tất cả những vấn đề yếu kém đó của khối DNNN.

Đó là hàng loạt vấn đề về cơ chế chính sách- khung pháp lý về quyền và nghĩa vụ chủ sở hữu DNNN (viết tắt CSHNN) chưa rõ ràng, thiếu nhất quán; phương thức để thực hiện quyền chủ sở hữu nhà nước tại doanh nghiệp chưa rõ, chức năng giám sát CSHNN bị buông lỏng. Trên thực tế, ở khá nhiều DNNN đã cổ phần hóa, sắp xếp, nhà nước không điều phối, quyết định được doanh nghiệp nếu tỷ lệ sở hữu không chiếm đa số 75-100% vốn tại doanh nghiệp đó.

Ở các DNNN đã được sắp xếp, CPH, cũng đầy rẫy những yếu kém như mô hình quản trị doanh nghiệp vẫn lạc hậu; kỷ luật tài chính lỏng lẻo; thiếu minh bạch và công khai thông tin; thực hiện vai trò đại diện CSHNN kém, nhà nước vẫn chưa phải là một nhà đầu tư chuyên nghiệp...mà vẫn can thiệp bằng các biện pháp hành chính. Cho nên, tái cơ cấu như một giải pháp để tiếp tục khắc phục những yếu kém ở ở những DNNN đã sắp xếp, CPH hoặc chưa sắp xếp, CPH.

Cho nên, đến thời điểm này, có thể  nói, đẩy mạnh CPH, sắp xếp khối DNNN như cách làm lâu nay, tuy vẫn cần thiết nhưng là chưa đủ để cải cách khối doanh nghiệp này. Yêu cầu về tái cơ cấu khối DNNN xuất hiện như là một giải pháp, một động lực mới để nhằm thay ra đổi thịt khối DNNN. Đương nhiên, nó vẫn cần đi cùng, song hành với quá trình sắp xếp, đổi mới  DNNN hoặc có thể coi, sắp xếp, CPH DNNN là một phần trong công cuộc tái cơ cấu, tái cấu trúc khối DNNN.

Nguồn: Vietnamnet