Vào thời điểm nhận Giấy chứng nhận đầu tư cho Nhà máy Sản xuất điện thoại di động Samsung Electronics (SEV) ở Bắc Ninh năm 2008 , Samsung được “xếp hạng” doanh nghiệp CNC (theo Quyết định số 27/2006/QĐ-BKHCN của Bộ Khoa học - Công nghệ).

Tuy nhiên, khi nhà đầu tư này quyết định mở rộng Dự án với tổng vốn đăng ký tăng từ 670 triệu USD lên 1,5 tỷ USD và danh mục sản phẩm cũng không chỉ dừng lại ở điện thoại di động, mà còn là máy in, pin điện thoại, camera... thì các sản phẩm này đã bị loại khỏi Danh mục sản phẩm CNC. Vì thế, một nửa còn lại của SEV không được công nhận là CNC và nhà đầu tư này chỉ được hưởng một số chính sách ưu đãi đầu tư nhờ vào việc “cầu viện” Chính phủ ra một cơ chế riêng.

Nokia cũng tương tự. Xét về quy định pháp luật, Nokia cũng không đủ điều kiện là một doanh nghiệp CNC.

Theo Điều 18, Luật Công nghệ cao, có hiệu lực từ ngày 1/7/2009, muốn là doanh nghiệp CNC, được hưởng ưu đãi cao nhất theo quy định hiện hành, thì phải đáp ứng đủ 5 điều kiện. Trong đó, một trong những điều kiện cơ bản nhất là sản phẩm phải thuộc Danh mục sản phẩm CNC được khuyến khích phát triển quy định tại Điều 6 Luật này. Chỉ riêng điều này, Nokia đã không đáp ứng được. Chính vì thế, khi xem xét dự án, các bộ, ngành lại phải họp bàn để tìm cơ chế ưu đãi riêng cho Nokia, giống như đã từng làm với Samsung.

Câu chuyện nằm ở chỗ, ngay chuyên gia của các bộ như Tài chính, Công thương đều thừa nhận rằng, nếu cứ “đằng thẳng” theo Luật mà làm, thì chẳng có doanh nghiệp nào ở Việt Nam đạt đủ tiêu chí là CNC. Ngay cả tuân thủ các tiêu chí cũ, thì từ khi Luật Đầu tư nước ngoài của Việt Nam có hiệu lực đến năm 2006, cũng chỉ có 11 doanh nghiệp được công nhận là doanh nghiệp CNC. “Điều 18, Luật CNC là bất khả thi”, đã có quan điểm như vậy.

Thực tế là, không chỉ vướng về Danh mục các sản phẩm CNC được khuyến khích đầu tư sản xuất, theo một nhà đầu tư, rất ít nước có thể đạt nổi. Việc Luật CNC yêu cầu về tổng chi phí cho công tác nghiên cứu và phát triển (R&D) mới là điều kiện làm khó doanh nghiệp nhất. Theo luật này, thì “tổng chi bình quân của doanh nghiệp trong 3 năm liền cho hoạt động R&D được thực hiện tại Việt Nam phải đạt ít nhất 1% tổng doanh thu hằng năm; từ năm thứ tư trở đi phải đạt trên 1% tổng doanh thu”.

Lấy ví dụ của Samsung. Nhà đầu tư này cũng quyết tâm thực hiện cam kết của mình, nên đã lên kế hoạch đầu tư hàng chục triệu USD để xây dựng một trung tâm R&D ở Hà Nội. Tuy nhiên, trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư, ông Kim Yong Seok, Giám đốc Phòng Kế hoạch Samsung Complex, cho biết, sẽ kiến nghị Chính phủ để điều chỉnh tỷ lệ chi cho R&D cho phù hợp. “1% doanh thu cho R&D là quá lớn”, ông Kim Yong Seok nói.

Chuyện đầu tư cho R&D không chỉ xảy ra với Samsung, mà còn với nhiều doanh nghiệp CNC khác hiện đang đầu tư tại hai khu CNC TP.HCM và Hòa Lạc (Hà Nội). Cuối năm ngoái, khi rà soát lại các dự án đã đầu tư tại Khu công nghệ cao TP.HCM, lãnh đạo Ban quản lý của khu này cũng đã khẳng định, mặc dù, R&D được đặt ra như một tiêu chí quan trọng khi thẩm định, xem xét dự án đầu tư, nhưng đến nay, hàm lượng này chưa thể hiện rõ trong sản phẩm CNC của các doanh nghiệp và rất ít nhà đầu tư triển khai thực hiện như cam kết ban đầu.

Vấn đề không chỉ là thực hiện hay không, mà theo quan điểm của các chuyên gia, là rất khó thực hiện. Quy định về tỷ lệ lao động tham gia R&D cũng gần như khó doanh nghiệp nào với tới.

Nguồn: Đầu tư