Đó là một trong nhiều nội dung được thảo luận tại Hội thảo khoa học "An sinh xã hội ở nước ta: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn", do Tạp chí Cộng sản phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội tổ chức, ngày 13/3.

Hơn 60 tham luận tập trung làm rõ kết cấu, các trụ cột chính của hệ thống ASXH nói chung và hệ thống ASXH ở Việt Nam nói riêng. Đồng thời, phân tích những quan điểm định hướng lớn, những giải pháp đột phá, khả thi cần thực hiện để hoàn thiện hệ thống ASXH đến năm 2020.

Nhiều thành tựu  đáng ghi nhận

Công tác đảm bảo ASXH đã đạt được nhiều thành tựu nổi bật: số hộ nghèo giảm từ 29% (năm 2002) xuống còn 9,5% (năm 2011); chỉ số phát triển con người (HDI) tăng từ mức 0,683 (năm 2000) lên mức 0,728 (năm 2011), xếp thứ 128/187 nước, thuộc nhóm trung bình cao của thế giới.

Hệ thống bảo hiểm xã  hội được quan tâm phát triển. Số người tham gia bảo hiểm bắt buộc tăng từ 4,8 triệu (năm 2001) lên 9,7 triệu người (năm 2011); Bảo hiểm xã hội tự nguyện có khoảng 96,6 nghìn người tham gia (năm 2010); Bảo hiểm thất nghiệp có khoảng 7,6 triệu người tham gia; Bảo hiểm y tế đạt tỷ lệ khoảng 62% dân số tham gia (năm 2010).

Đặc biệt, chúng ta đã thực hiện chính sách bảo hiểm y tế miễn phí cho trẻ em đến 6 tuổi, một số đối tượng chính sách, người nghèo và hỗ trợ bảo hiểm y tế cho các hộ cận nghèo...

Hệ thống chính sách ưu  đãi đối với người có công không ngừng được hoàn thiện. Mức trợ cấp ưu đãi năm 2010 tăng 2,2 lần so với năm 2006. Thực hiện chính sách ưu đãi thường xuyên cho hơn 1,4 triệu người có công. Đến nay, hơn 90% gia đình người có công có mức sống bằng hoặc cao hơn mức trung bình của dân cư cùng địa bàn.

Kinh phí trợ giúp thường xuyên từ  ngân sách nhà nước và  số người được thụ hưởng tăng nhanh, từ 113 tỷ đồng cho hơn 180 nghìn người (năm 2001) tăng lên 4.500 tỷ đồng cho hơn 1,6 triệu người (năm 2010).

Phó chủ tịch Thường trực Hội đồng lý luận Trung ương, GS.TS Phùng Hữu Phú cho rằng so với mô hình phổ biến trên thế giới, hệ thống ASXH ở nước ta có một cấu phần đặc thù, đó là chính sách ưu đãi xã hội.

Chính sách này nhằm thực hiện mục tiêu đền ơn, đáp nghĩa đối với sự hy sinh, công lao đặc biệt và cống hiến to lớn của những người có công với cách mạng, với đất nước; thực hiện trách nhiệm của Nhà nước, của xã hội chăm lo, bảo đảm cho người có công có cuộc sống ổn định và ngày càng được cải thiện.

Giải quyết những thách thức

Bên cạnh những kết quả tích cực, việc giải quyết mối quan hệ giữa tăng trưởng, phát triển kinh tế  và bảo đảm công bằng xã hội, ASXH vẫn còn những hạn chế.

Phân tích rõ  hơn về những thách thức lớn, Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, PGS.TS Vũ Văn Phúc, cho rằng trong quá trình đổi mới kinh tế, nhiều vấn đề ASXH bức xúc, mới phát sinh chưa được giải đáp một cách toàn diện cả về lý luận và thực tiễn.

Hệ  thống chính sách, luật pháp về ASXH hiện nay không theo kịp với đòi hỏi của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và tiến trình hội nhập quốc tế.

Bên cạnh đó, xu thế già hoá dân số đang và sẽ đặt ra nhiều khó khăn cho hệ thống ASXH, tạo áp lực lớn lên hệ thống y tế, bảo hiểm xã hội, các dịch vụ chăm sóc xã hội cho người cao tuổi.

Cùng với đó, mức đóng, mức hưởng bảo hiểm xã hội còn chưa hợp l‎ý, chưa bảo đảm cuộc sống cho các đối tượng thụ hưởng. Mức độ bền vững về tài chính, tính liên kết giữa các chế độ, chính sách ASXH còn nhiều bất cập.

Đặc biệt, sự phân hóa nhanh, mạnh trong nền kinh tế thị trường, đã làm cho các nhóm xã hội yếu thế ngày càng trở nên yếu thế và dễ bị tổn thương hơn do hạn chế về khả năng cạnh tranh, phòng ngừa rủi ro trên thương trường.

Các dòng di chuyển việc làm, di chuyển lao động diễn ra với cường độ ngày càng mạnh, tạo áp lực lớn cho việc bảo đảm quyền và cơ hội tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản, quyền thụ hưởng các chính sách an sinh của các nhóm dân cư dễ bị tổn thương.

Mở rộng nguồn lực thực hiện ASXH

Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và  Xã hội Nguyễn Trọng Đàm cho rằng, hệ thống ASXH cần hướng tới bao phủ toàn dân. Tuy nhiên, do những điều kiện cụ thể và những hạn chế nhất định về nguồn lực, ASXH cần phát triển theo hướng phù hợp với tình hình phát triển kinh tế, xã hội của đất nước, tập trung hỗ trợ người nghèo, người dân tộc thiểu số, người có hoàn cảnh đặc thù, tiếp tục mở rộng xã hội hóa việc huy động nguồn lực thực hiện ASXH, và tranh thủ sự hợp tác quốc tế.

Ít nhất, trong giai đoạn 2012-2020, bình quân mỗi năm phải đảm bảo tổng chi cho ASXH đạt khoảng 13,5% GDP. Trong đó, phần ngân sách nhà nước chiếm khoảng 30% tổng chi ASXH và khoảng 11,5% tổng chi ngân sách nhà nước.

Còn PGS. TS Ngô Quang Minh, Học viện Chính trị  - Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, thì cho rằng, cần lấy người thụ hưởng làm trung tâm trong hệ thống ASXH tổng thể cũng như mỗi mô hình ASXH bộ phận.

Phải chú ý đến “tính động” của đối tượng thụ hưởng. Đối tượng thụ hưởng hiện tại sẽ khác với đối tượng thụ hưởng trong tương lai, do đó, hệ thống ASXH phải tính đến sự vận động, phát triển của các đối tượng và dần dần điều chỉnh cho phù hợp.

Để các biện pháp trợ giúp cho người nghèo mang lại hiệu quả như mong đợi, theo Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Y tế Vũ Thị Minh Hạnh, cần thiết phải thiết kế gói các chính sách đồng bộ trên cơ sở xác định mức sàn ASXH và mức biến động giá cả các mặt hàng thiết yếu tại từng vùng miền.

Với phương thức trợ giúp như vậy chắc chắn sẽ nâng cao được hiệu quả trợ giúp ASXH phù hợp với từng địa bàn, tiết kiệm ngân sách do không bị bao cấp tràn lan.

Nguồn: Chinhphu.vn