Nhu cầu tiêu dùng thấp

Bản báo cáo cho biết, trong hơn một thập kỷ, tăng trưởng luôn là mục tiêu hàng đầu trong các chương trình chính sách của chính phủ Việt Nam. Tăng trưởng tín dụng và cung tiền từ năm 2003 đến năm 2010 mang tính chất hỗ trợ, trung bình mỗi năm nới rộng hơn 30%. Khi lạm phát tăng mạnh từ cuối năm 2010 tới quý III/2011, cỗ máy tăng trưởng được kéo bằng tín dụng này đã không còn được ưu tiên nữa. Chính phủ đã có những động thái từ đầu năm 2011 để kiềm chế áp lực lạm phát và điều này đã làm giảm tốc độ tăng trưởng tín dụng từ 27,7% năm 2010 xuống còn 10,9% trong năm 2011.

Lạm phát cao, trung bình 18,6% năm 2011, kèm theo những đợt tăng lãi suất mạnh và các biện pháp hành chính, đã làm lãi suất cho vay vượt qua mức 20% gần như trong suốt năm. Đối mặt với giá cả cũng như chi phí vay ở mức cao, nhiều doanh nghiệp và người tiêu dùng đã ứng phó bằng cách giảm bớt nhu cầu về hàng hóa và tín dụng. Vì thế, trong khi chính phủ đặt chỉ tiêu cho tăng trưởng tín dụng tối đa là 20%, mức tăng trưởng trên thực tế chỉ đạt được một nửa. Nhiều doanh nghiệp bị thua lỗ và phải cắt giảm hoạt động do gặp khó khăn về thanh khoản.

Những tác động của các biện pháp thắt chặt được thể hiện rõ nét trong quý I năm nay. Tăng trưởng của các ngành nông nghiệp và dịch vụ chậm lại, hoạt động của lĩnh vực bất động sản và xây dựng cũng giảm mạnh. Điều đó cho thấy lãi suất cho vay cao đã khiến người mua không còn nhu cầu đi vay nữa. Trong thời gian tới, chúng tôi thấy nhiều khả năng có thể ảnh hưởng không tốt đến mức dự báo tăng trưởng 5,7% trong năm nay, khi nhu cầu nội địa thấp hơn mong đợi. Tuy nhiên, chúng tôi không quá quan ngại về mức tăng trưởng thấp hơn kỳ vọng là 4,1% so với cùng kỳ năm ngoái, vì nền kinh tế Việt Nam thường có xu hướng chậm lại trong quý đầu năm.

Với lạm phát được kỳ vọng giảm chỉ còn một con số cho tới quý III, NHNN có thể sẽ giảm lãi suất chính sách thêm 1% mỗi quý, và vì thế lãi suất OMO sẽ còn 10% vào cuối năm nay. Mặc dù có tác dụng trấn an tâm lý, các đợt giảm lãi suất sẽ có tác động rất hạn chế tới nền kinh tế vì nhu cầu nội địa vẫn thấp. Mặt tích cực là nhu cầu thấp sẽ làm giảm tăng trưởng nhập khẩu, dẫn tới mức thâm hụt thương mại thấp hơn cho năm nay. Vì thế, mặc dù năm 2012 sẽ tương đối ổn định, nhưng không có nghĩa là mọi chuyện đều suôn sẻ.

Các biện pháp thắt chặt làm tăng trưởng chậm lại

Vì ngành dịch vụ đóng góp tới 37,7% nền kinh tế, sự sụt giảm của ngành từ 8,7% vào quý IV/2011 xuống 5% vào quý I/2012 (so sánh cùng kỳ) đã kéo nền kinh tế tụt lại đáng kể. Lĩnh vực bất động sản phải gánh chịu nhiều nhất, thu hẹp 1,7% (so với 0,1% vào quý IV/2011), trong khi tăng trưởng ở các lĩnh vực dịch vụ khác cũng bị giảm đáng kể. Sự suy giảm tăng trưởng của ngành dịch vụ phản ánh việc người tiêu dùng giảm mức tiêu thụ do lãi suất vay cao cũng như những kỳ vọng rằng tỷ lệ lạm phát đang trên đà giảm. Chúng tôi cho rằng các ngành dịch vụ sẽ tiếp tục bị kiềm hãm trong các quý tiếp theo ngay cả khi lãi suất cho vay giảm do lạm phát thấp và lãi suất chính sách.

Trong các ngành công nghiệp và xây dựng (đóng góp khoảng 40% GDP), ngành xây dựng chịu tác động của các điều kiện thắt chặt tín dụng nhiều nhất, giảm 8,3% vào Quý I/2012 và 10,5% vào Quý IV/2011. Ngược lại, giá cả hàng hóa cao hơn đã hỗ trợ cho sự tăng trưởng của ngành khí đốt và khai khoáng. Điều này đã khiến cho toàn ngành công nghiệp và xây dựng tăng trưởng đáng kể trong quý đầu, từ 3,1% vào quý IV/2011 lên 3,2% vào quý I/2012 (so sánh cùng kỳ). Mặc dù kỳ vọng rằng việc nới lỏng lãi suất cho vay sẽ giúp ngành xây dựng bớt sa sút, chúng tôi vẫn không dự đoán một sự phục hồi đáng kể nào cả.

Các ngành nông lâm ngư nghiệp cũng bị ảnh hưởng bởi các công cụ thắt chặt, mặc dù mức độ có ít hơn các ngành dịch vụ và công nghiệp vì được hưởng hạn mức tăng trưởng tín dụng ưu đãi cũng như chính sách giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc gần đây nhằm hạ lãi suất cho vay với ngành nông nghiệp. Các ngành này tăng trưởng 4,5% vào quý I/2012 so với cùng kỳ năm ngoái, so với mức 7,4% vào quý IV/2011. Cũng cần lưu ý rằng ở Việt Nam, tăng trưởng thường có chiều hướng tăng tốc vào quý IV. Vì thế, mức tăng trưởng 4,5% vào Quý I/2012 phản ánh một vụ bội thu cũng như sự tăng trưởng mạnh của lực cầu ngoại với hàng nông sản Việt Nam, bất chấp các điều kiện tín dụng khó khăn.

Cầu ngoại yếu làm xuất khẩu tăng chậm

So sánh theo tháng, xuất khẩu đã giảm 17,9% (so với 38,1% vào tháng 2 - số liệu tháng có sự điều chỉnh yếu tố mùa vụ). Có sự khác biệt rõ rệt này là do năm nay Tết rơi vào tháng 1 chứ không phải tháng 2, khiến cho số liệu điều chỉnh theo mùa vụ chưa được sát. Bất chấp nhu cầu của Trung Quốc và khu vực đồng tiền chung châu Âu giảm đi, xuất khẩu trong tháng 3 vẫn tăng trưởng mạnh phản ánh giá cả hàng hóa cao, đặc biệt là giá dầu.

Một tác động tích cực của sự suy yếu trong sức cầu ngoại cũng như nội địa là tăng trưởng nhập khẩu đã chậm lại. Trung Quốc là đối tác nhập khẩu lớn nhất của Việt Nam. Khi nền kinh tế Trung Quốc tăng trưởng chậm lại, Việt Nam đã nhập ít hàng từ Trung Quốc hơn vì Việt Nam vẫn dựa vào nhập khẩu hàng bán thành phẩm để sản xuất hàng xuất khẩu. Ngoài nhập khẩu hàng hóa cho mục đích xuất khẩu, Việt Nam cũng nhập khẩu hàng hóa cho các mục đích tiêu dùng. Nhu cầu về hàng nhập khẩu hiện tại đã sụt giảm rõ rệt do người dân đã có thói quen tiêu dùng cẩn thận hơn trước. Vì thế, nhập khẩu chỉ tăng 2,6% vào tháng 3 so với cùng kỳ năm ngoái, trong khi tháng 2 đạt 47,4%. Vẫn là do dịp Tết sớm vào tháng 1 đã khiến con số nhập khẩu của tháng 2 tăng cao. Sau khi đã được điều chỉnh theo yếu tố mùa vụ, nhập khẩu giảm từ 55,8% vào tháng 2 xuống còn 23,1% vào tháng 3. Ngay cả khi giá dầu tăng cao, nhập khẩu từ đầu năm tới nay cũng chỉ tăng 9%. Tốc độ tăng trưởng này thấp hơn rất nhiều so với mức 29,6% của tháng 3/2011.

Cho tới cuối quý I, thâm hụt thương mại chỉ ở mức 235,9 triệu USD, so sánh với thâm hụt 1,6191 tỷ USD vào cùng thời kỳ năm 2011. Thời gian tới, chúng tôi dự báo mức thâm hụt trong năm 2012 sẽ vào khoảng 9,6 tỷ USD, thấp hơn so với mức 9,8 tỷ USD của năm 2011.

Những nỗ lực của NHNN trong việc tiết giảm nhu cầu để chống lại lạm phát đã thành công, làm cho nền kinh tế giảm tốc độ tăng trưởng trong quý đầu năm. Trong năm 2012, đà tăng trưởng của Việt Nam sẽ đi xuống, áp lực giá cả sẽ tiếp tục giảm. Ngay cả khi giá dầu tăng 10% trong tháng 3, lạm phát cũng đã giảm từ 16,4% vào tháng 2 xuống còn 14,2% (so với cùng kỳ năm ngoái). So sánh theo tháng, lạm phát toàn phần tăng từ 0,3% vào tháng 2 lên 0,4% vào tháng 3 so với tháng trước (số liệu có điều chỉnh yếu tố mùa vụ). So sánh với cùng kỳ năm ngoái, chỉ số lạm phát cơ bản cũng giảm từ 12,7% vào tháng 2 xuống còn 12% vào tháng 3. So sánh theo tháng, chỉ số cơ bản tăng từ 0,5% vào tháng 2 lên 1% vào tháng 3 (số liệu có điều chỉnh yếu tố mùa vụ). Giá thực phẩm giảm tốc mạnh trong tháng 3 xuống còn 17,8% so với cùng kỳ năm ngoái (21,2% vào tháng 2). Vì thực phẩm chiếm tới 40% danh mục hàng hoá của chỉ số giá tiêu dùng, sự giảm tốc đáng kể trong giá thực phẩm sẽ làm giảm đà lạm phát trong những tháng tới.

Lãi suất chính sách sẽ mang tính hỗ trợ

Với mặt bằng giá cùng kỳ năm ngoái đã quá cao cùng với nhu cầu nội địa suy giảm đang kiềm áp lực giá, chúng tôi dự báo lạm phát sẽ tiếp tục đà giảm. NHNN đã hạ lãi suất 1% vào ngày 13/3/2012 để cho công chúng thấy rằng họ đang làm mọi việc có thể để nới lỏng lãi suất cho vay. Chúng tôi dự báo NHNN sẽ giảm lãi suất 1% mỗi quý trong năm nay.

Cắt giảm lãi suất giúp hạ nhiệt lãi suất cho vay, nhưng điều có ý nghĩa hơn là tăng trưởng tín dụng thực tế, vốn đã chậm lại trong hai tháng đầu năm. NHNN vẫn có hạn mức tăng trưởng tín dụng 17% (hạn mức này thấp hơn đối với một vài tổ chức). Chúng tôi kỳ vọng tín dụng sẽ mở rộng thêm13% trong năm nay. Hiện tại, lãi suất tiền gửi VND là 13% và lãi suất cho vay vào khoảng 18%. Trần lãi suất tiền gửi thấp là một nỗ lực của chính phủ để cố gắng hạ lãi suất cho vay.

Mức dự báo tăng trưởng 5,7% trong năm 2012 của chúng tôi có khả năng bị giảm đáng kể, ngay cả khi có sự tăng tốc của nền kinh tế được kỳ vọng vào những quý tiếp theo. Tăng trưởng chậm lại, đặc biệt với sự thu hẹp của các ngành bất động sản và xây dựng, cho thấy khả năng tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng nhỏ hơn sẽ tăng lên (vì những ngân hàng này cho vay đầu tư bất động sản nhiều hơn). Gần đây, Thống đốc NHNN Nguyễn Văn Bình đã cho biết tỷ lệ nợ xấu năm 2011 là 3,6-3,8%.

Tuy nhiên, trong cái rủi vẫn có điều may. Trong khi tăng trưởng bị chậm lại, sức cầu yếu đã giúp giảm áp lực lạm phát cũng như cải thiện tình trạng thâm hụt thương mại. Trong năm 2012, cỗ máy tăng trưởng sẽ chạy chậm hơn mức 7% trung bình dài hạn, nhưng điều này cũng sẽ giúp tạo nên một môi trường kinh tế vĩ mô ổn định hơn.

Nguồn: DDDN