Khó khăn không chỉ nhất thời

Diễn đàn kinh tế mùa xuân năm 2012 được Ủy ban Kinh tế Quốc hội, Viện Khoa học và Xã hội VN, Phòng Thương mại và Công nghiệp VN và Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại VN phối hợp tổ chức trong 2 ngày 8-9.4, tại TP.Đà Nẵng. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân dự và chủ trì diễn đàn. Hơn 200 đại biểu tham dự, bao gồm đại diện Quỹ Tiền tệ quốc tế, UNDP tại VN, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, quản lý kinh tế trong nước, đại biểu Quốc hội tại nhiều tỉnh, thành phố khu vực miền Trung. Với chủ đề chính là “khởi động mạnh mẽ quá trình tái cơ cấu nền kinh tế”, các chuyên gia, nhà quản lý đã tập trung thảo luận, đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển KTXH năm 2011 và kiến nghị giải pháp triển khai kế hoạch phát triển KTXH năm 2012.

Nhận xét về nền kinh tế VN năm 2011, PGS-TS Trần Đình Thiên - Viện Kinh tế VN - cho rằng, vấn đề khó khăn hiện nay là đầu tư trực tiếp nước ngoài bị sụt giảm, trầm lắng thị trường bất động sản, chứng khoán, hơn 50.000 DN trên toàn quốc ngừng hoạt động, giải thể, sụt giảm tốc độ tăng trưởng GDP... Đây không chỉ đơn thuần là khó khăn nhất thời của nền kinh tế trong năm 2011 mà theo TS Thiên là có căn nguyên từ sự yếu kém bên trong của nền kinh tế. Từ mô hình tăng trưởng, cơ chế phân bổ nguồn lực, hệ thống quản lý, điều hành vĩ mô khi đối mặt với hội nhập... Còn theo PGS-TS Đặng Văn Thanh - Chủ tịch Hội Kế toán, kiểm toán VN - suy thoái kinh tế, các yếu kém tài chính của Nhà nước đã bộ lộ khá rõ, đặc biệt là yếu kém về quản lý tài chính minh bạch. Sự lãng phí, thất thoát ngân quỹ nhà nước diễn ra ngày càng phức tạp... Vì vậy, muốn đẩy nhanh quá trình tái cơ cấu nền kinh tế, cần tái cơ cấu lại toàn bộ nền tài chính quốc gia.

Trọng tâm tái cơ cấu

Trong 25 năm đổi mới, tốc độ tăng trưởng kinh tế trung bình trên 7,26%, GDP năm 2011 gấp 3,8 lần năm 2000..., đất nước cơ bản xóa được đói nghèo, tuy vậy, đấy chỉ là tăng trưởng theo chiều rộng - TS Lê Xuân Bá - Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư đã đưa ra nhận định như vậy. Theo TS Bá, Nhà nước đã tham gia quá trực tiếp và quá chi phối hoạt động đầu tư, kinh doanh. Trong khi đó chưa thực hiện tốt chức năng quan trọng của mình là quy hoạch, kế hoạch, giám sát và điều hành kinh tế vĩ mô. Nền kinh tế lấy doanh nghiệp nhà nước (DNNN) làm trọng tâm. DNNN chiếm 45% đầu tư của khu vực DN, nhưng chỉ đóng góp có 25% cho GDP, 19% cho tăng trưởng GDP, 20% giá trị sản xuất công nghiệp, 24% việc làm và... âm 25% cho việc làm mới... Chính phủ chi 1/3 ngân sách cho đầu tư phát triển, xét về vốn đầu tư công so với GDP, thì Chính phủ VN là nhà đầu tư lớn nhất so với chính phủ các nước khu vực Đông Á và Đông Nam Á.

Tuy nhiên, hoạt động đầu tư lại kém hiệu quả. TS Nguyễn Đình Cung cũng từ Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế T.Ư cho rằng, các DNNN, TCty, tập đoàn kinh tế nhà nước có quá nhiều ưu ái, đặc quyền. Các tập đoàn, TCty NN thường chiếm độc quyền, thống lĩnh các ngành kinh tế quan trọng, nhưng lại không phải chịu chi phối nguyên tắc “lời ăn, lỗ chịu”. Phần lớn các đại biểu đều cho rằng, tái cơ cấu nền kinh tế cần phải thúc đẩy nhanh chóng, nhưng cũng phải có một quá trình và từng bước đi thận trọng. Trong đó, phải chọn đúng các lĩnh vực trọng tâm tái cơ cấu là đầu tư công, tài chính ngân hàng và DNNN để ưu tiên làm trước.