ừ số liệu của Tổng cục Thống kê công bố mới đây về kinh tế quí 1 có thể rút ra mấy nhận xét sau:

Thứ nhất, chỉ số sản xuất công nghiệp ba tháng đầu năm tăng 4,1% so với cùng kỳ năm 2011. Ngành công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 3,2%, nhưng tốc độ tăng trưởng của giá trị gia tăng toàn ngành công nghiệp chỉ tăng 2,9%; tuy có tăng nhỉnh hơn hai tháng đầu năm chút ít, nhưng vẫn nằm trong đà giảm sút từ cuối năm 2011.

Thứ hai, kim ngạch hàng hóa nhập khẩu ba tháng đầu năm 2012 tăng 6,9% so với cùng kỳ; kim ngạch hàng hóa xuất khẩu ba tháng đầu năm cũng tăng 23,6% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, nếu loại trừ yếu tố giá thì có thể thấy nhập khẩu thực chất đã sụt giảm (4,7%); xuất khẩu cũng chỉ còn khoảng 12%.

Xét trong ba năm qua, thực trạng cho thấy tỷ trọng trong xuất khẩu của khu vực kinh tế trong nước đã giảm khoảng 9%; “nhường chỗ” cho xuất khẩu của khu vực FDI, mà khu vực này lại sử dụng một lượng lớn các loại nguyên vật liệu (hàng hóa) nhập khẩu phục vụ gia công lắp ráp, rồi sau đó lại tái xuất. Những loại hàng hóa xuất khẩu của khu vực FDI có tốc độ tăng trưởng và quyền số cao như: linh kiện điện thoại, máy tính, điện tử, máy móc, dụng cụ phụ tùng...

Tuy những sản phẩm trên có giá trị lớn nhưng hàm lượng giá trị gia tăng trong xuất khẩu lại rất thấp. Ngoài ra cũng không loại trừ xuất khẩu của khu vực này một phần là tạm nhập tái xuất, hoặc chỉ là dịch vụ chuyển khẩu (một doanh nghiệp trong nước làm dịch vụ chuyển khẩu từ một nước thứ ba đến một nước thứ hai nào đó)(*), mà đối với loại hàng tạm nhập tái xuất này hầu như phía Việt Nam không thu được gì, vì thuế suất gần như bằng không. Các doanh nghiệp Việt Nam chỉ được hưởng một chút chênh lệch là dịch vụ phí mà thôi. Như vậy thực chất xuất khẩu của khu vực FDI phải chăng chủ yếu chỉ là xuất hộ nước khác?

Nhập khẩu sụt giảm cũng còn do nhu cầu của sản xuất trong nước kém đi, hàng hóa không tiêu thụ được, nhiều doanh nghiệp phá sản hoặc “ngắc ngoải” chờ phá sản hay chỉ sản xuất cầm chừng.

Còn nếu so sánh quí 1-2012 với năm 2011, cơ cấu nhập khẩu của khu vực kinh tế trong nước lại tiếp tục sụt giảm thêm 7,5%; và xuất khẩu cũng mất đi 6,8%.

Sự giảm sút về nhập khẩu của khu vực kinh tế trong nước trong quí 1 có thể là một dấu hiệu cho thấy sản xuất trong nước sẽ đình trệ trong những tháng tiếp theo của năm 2012, bởi vì giá trị gia tăng của khu vực kinh tế trong nước đóng góp trên 80% vào GDP.
Thứ ba, nếu tính theo chu kỳ từ quí 1-2009 đến quí 1-2012, tổng mức bán lẻ cũng có sự sụt giảm mạnh mẽ từ quí 1-2011.

Trong năm 2011, chỉ số lạm phát đạt mức 18,58%; nhưng thu nhập của đa số người dân không có sự thay đổi, điều này đã tác động lớn đến tâm lý chi tiêu và từ đó tác động đến tổng cầu nói chung.

Sang đầu năm 2012, giá các loại hàng hóa thiết yếu như xăng dầu, gas, than... đồng loạt tăng, sẽ lại tiếp tục ảnh hưởng đến cả sản xuất và tiêu dùng. Các yếu tố đầu vào thiết yếu của sản xuất tăng giá, dẫn đến sản xuất trong nước sẽ gặp khó khăn hơn, bắt buộc phải đẩy giá thành lên mới có lãi. Từ đó lại ảnh hưởng đến sức mua (tổng cầu cuối cùng).

Với những dấu hiệu kể trên, có thể thấy nếu không có những biện pháp can thiệp kịp thời giúp cho sản xuất trong nước phục hồi (mà cụ thể là bộ phận doanh nghiệp nhỏ và vừa), thì rất có thể lạm phát sẽ tái bùng nổ trong khi sản xuất thì vẫn tiếp tục đình trệ.
______________________________________________

(*) Theo Quyết định 1311/1998/QĐ-BTM ngày 31-10-1998