Trên thực tế, thông qua CTTC, các tập đoàn có thể huy động được một lượng vốn không nhỏ để đầu tư phát triển. Bên cạnh đó, CTTC đã đại diện TCT tham gia vào việc điều hoà vốn trong nội bộ. Đây cũng chính là công cụ chủ yếu để TCT có thể chi phối được và điều chỉnh được hoạt động của các công ty thành viên, tạo mối liên kết và sức mạnh tài chính. Thậm chí, theo mô hình mẹ - con, công ty mẹ thực hiện việc đầu tư vào các DN thành viên thông qua công ty tài chính.

Trong 17 công ty tài chính đang hoạt động có 12 công ty trực thuộc các tổng công ty, tập đoàn hiện có vốn chi phối của Nhà nước. Lợi thế lớn nhất, vốn là xuất phát điểm để hình thành các công ty tài chính trực thuộc tập đoàn, tổng công ty nhà nước là việc tận dụng vị thế "người nhà" để làm chức năng luân chuyển nguồn lực tài chính giữa các đơn vị thành viên, đầu mối giúp thu xếp vốn và tận dụng nguồn vốn nhàn rỗi giá rẻ ngay trong hệ thống.

Xét theo đặc thù trên thì 17 công ty tài chính đang tồn tại ở Việt Nam, với thế mạnh chủ yếu dựa vào vị thế "người nhà" trong cùng hệ thống. Tuy nhiên, giờ đây, lợi thế này đang mất dần và CTTC phải cạnh tranh gay gắt với hệ thống ngân hàng. Thực tế này buộc các Công ty phải thay đổi để để tồn tại, nhất là khi vị thế của chính các công ty này trong công ty mẹ đang bị lung lay.

Đặc biệt, tại Nghị quyết Phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 9/2011 nhấn mạnh: "Các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước không đầu tư ngoài ngành, nhất là các lĩnh vực tài chính, bảo hiểm, bất động sản, chứng khoán. Đối với các tập đoàn, tổng công ty trước đây đã đầu tư vào các lĩnh vực này phải sớm có kế hoạch thoái vốn, tiến tới chấm dứt kinh doanh".

Từ đây, việc các tập đoàn, tổng công ty thành lập công ty tài chính có bị coi là hoạt động đầu tư ngoài ngành hay không vẫn còn chưa hoàn toàn thống nhất, nhưng đa số cho rằng, việc lập công ty tài chính là hoạt động đầu tư ngoài ngành. Vì thế, đầu tư vào loại hình công ty này sẽ phải co hẹp. Nếu việc co hẹp đầu tư được thực hiện rốt ráo sẽ dấy lên lo ngại về nguy cơ tồn tại các công ty tài chính trực thuộc tập đoàn, tổng công ty nhà nước.

Chuyển CTTC thành NH

Thực tế, không phải đến khi có biến động trên các CTTC mới đối mặt với nguy cơ mất đi chỗ dựa lớn nhất mà những năm gần đây, lợi thế vốn có của mô hình này đang bị mất dần đi. Cơ chế thị trường phát triển mạnh cùng với sự hỗ trợ của TTCK đã giúp các ngân hàng thương mại ngày một gia tăng vị thế . Trong khi đó, các DN trong tập đoàn cũng giảm dần mức độ phụ thuộc vào công ty tài chính trong tập đoàn, thay vào đó là hợp tác với nhiều NHTM khác nhau. Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), dù có Công ty Tài chính cổ phần Điện lực nhưng các DN trong ngành vẫn phải tìm đến ngân hàng, Tập đoàn Dầu khí (PVN) để đủ vốn cho hoạt động cùng không thể trông mỗi Công ty Tài chính cổ phần Dầu khí Việt Nam (PVFC),

Ngược lại, các CTTC cũng không chỉ sống bằng việc phục vụ cho các DN trong cùng hệ thống. Việc mở rộng lĩnh vực cung cấp dịch vụ cho các DN bên ngoài hệ thống được mở rộng. Ngoài ra, loại hình công ty này còn cung cấp các dịch vụ tài chính cá nhân như cho vay mua tiêu dùng, vay trả góp... hoặc kết hợp với các ngân hàng, công ty bảo hiểm triển khai dịch vụ tiện ích khác... họ đã và đang thoát dần ra khỏi cái vỏ ban đầu của chính mình.

Tuy nhiên, trong quá trình mở rông đó, CTTC lại đối mặt với nhiều bất lợi do khả năng cạnh tranh của công ty tài chính là thấp so với ngân hàng khi không chỉ ít vốn mà còn bị khống chế về nghiệp vụ hoạt động, ít hơn và bất lợi hơn so với ngân hàng như: không được làm dịch vụ thanh toán, không được nhận tiền gửi dưới 1 năm. Điều này đã hạn chế đáng kể khả năng huy động vốn của các công ty tài chính so với ngân hàng. Các công ty tài chính đã nghĩ ra hình thức hợp đồng hợp tác đầu tư, ủy thác đầu tư... nhằm huy động tiền nhàn rỗi từ nền kinh tế. Tuy nhiên, hình thức này chỉ khắc phục được một phần sự bất lợi của mô hình công ty tài chính. Hoạt động đầu tư - kênh sinh lợi thứ hai của hệ thống công ty tài chính giai đoạn gần đây cũng gặp nhiều trắc trở...

Chính vì thế, Phó tổng giám đốc của một công ty tài chính chia sẻ, với những công ty tài chính có quy mô nhỏ (tài sản dưới 10.000 tỷ đồng) thì sức ép để duy trì hoạt động không quá lớn, nhưng với những đơn vị có quy mô từ 10.000 -20.000 tỷ đồng trở lên, đây là giai đoạn khó khăn để có thể hoạt động hiệu quả. Thậm chí, nếu không có sự hỗ trợ từ phía công ty mẹ hoặc các công ty thành viên cùng hệ thống, nhiều công ty tài chính có thể sẽ đổ vỡ trong một vài năm tới. Trên thực tế, có đơn vị rơi vào tình trạng tài chính bi bét, với nợ xấu lớn và không huy động được vốn mới.

Trong hoàn cảnh trên, các công ty tài chính đang tìm kiếm những hướng đi mới chủ trương tái cơ cấu các tổ chức tín dụng như là một động lực thúc đẩy quá trình này. Trong đề án Tái cơ cấu tổ chức tín dụng của Ngân hàng Nhà nước, các CTTC là một phần quan trọng sẽ được xử lý. Tuy nhiên, cho đến này, khu vực này vẫn chưa được động đến. Và rất nhiều các CTTC cũng chưa biết rõ, mình sẽ đi về đâu?.

Tuy nhiên, trong một khảo sát sơ bộ, các chyên gia đã cho rằng có rất nhiều lựa chọn cho các CTTC. Tuy nhiên, mọi việc đều phải dựa trên đặc thù và hiện trạng sức khỏe của mỗi công ty. Và không có một kịch bản nào chung cho tất cả.

Trong quá trình đó sẽ có những công ty tiếp tục hoạt động dưới mô hình CTTC theo hướng nâng cao năng lực, hoàn thiện, phát triển chuyên sâu nhằm phát huy ngày càng cao vai trò chức năng của mình. Các công ty tài chính sẽ phục vụ ngày càng nhiều lợi ích hơn cho tập đoàn mẹ, nhưng phạm vi hoạt động sẽ thu hẹp trong nội bộ, chuyên sâu. Một lựa chọn khác là các CTTC nâng cao năng lực thông qua việc trở thành công ty đại chúng hướng đến việc mở rộng hoạt động và đáp ứng đa dạng của nhiều nhóm đối tượng khách hàng bên ngoài.

Trong khi đó, một số công ty khác phải chuyển đổi mô hình hoạt động. Cụ thể, sẽ có nhiều lựa chọn cho các DN này. CTCC sáp nhập với một NHTM. Đây là giải pháp phù hợp với công ty tài chính có quy mô nhỏ. Khi sáp nhập vào một NHTM có quy mô vừa phải trở lên thì NHTM sẽ có cơ hội khai thác tài sản và tòan bộ khách hàng của các CTTC, đồng thời các khách hàng của CTTC cũng được NHTM hỗ trợ và cung cấp đầy đủ hơn các sản phẩm dịch vụ của ngân hàng.