Theo bà Victoria Kwakwa, Giám đốc quốc gia Ngân hàng thế giới tại (WB) Việt Nam, điều tra mức sống mới đây nhất cho thấy, cùng với tỷ lệ người nghèo liên tục giảm, các chỉ số khác cũng không ngừng được cải thiện. Việt Nam đạt thành tựu ấn tượng về giảm nghèo trong hai thập kỷ qua. Điều tra mức sống hộ gia đình năm 2010 choh thấy, công cuộc xóa đói giảm nghèo vẫn tiếp tục được cải thiện, nhưng nó đã diễn ra với tốc độ chậm hơn so với trước đây. Chuẩn nghèo do Tổng cục Thống kê và WB sử dụng để theo dõi tình trạng nghèo đói ở Việt Nam từ đầu những năm 1990 thường là thấp so với chuẩn quốc tế, chỉ ở mức 1,10 USD/người/ngày.
Do vậy, Báo cáo đánh giá nghèo đói năm 2012 (sắp xuất bản), WB kiến nghị sử dụng một chuẩn mới là 653.000 đồng/người/tháng, tương đương 2,24 USD/người/ngày, tính theo sức mua tương đương năm 2005. Với chuẩn này, ước tính sẽ có tới khoảng 20,7% dân số Việt Nam thuộc diện nghèo đói, thay vì chỉ còn 9,4% theo như kết quả điều tra được công bố năm 2010.
Tốc độ giảm nghèo của Việt Nam vài năm gần đây cũng đã chậm lại, trong khi nhiều rủi ro mới nổi lên, gắn với những biến động của nền kinh tế toàn cầu, tình hình bất ổn vĩ mô và tăng trưởng đình đốn. Trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008-2009 cho đến những tháng gần đây, nhiều lao động đã mất việc làm; nhiều người bị cắt giảm lương, giảm giờ làm do lượng cầu giảm. Nông dân cũng phàn nàn nhiều về giá cả đầu vào, nguyên liệu tăng cao, lợi nhuận giảm sút. Các hộ gia đình ở thành thị và ngoại ô bị ảnh hưởng đặc biệt, nặng nề do lạm phát giá lương thực và kiều hối do người thân ở nước ngoài gửi về cũng giảm.
Quan điểm này trùng với nhận định của đại diện Liên Hợp quốc tại Việt Nam, cho rằng, vấn đề nghèo đói tại Việt Nam đang thay đổi, không chỉ trên quan điểm nghèo đói về thu nhập mà “vấn đề nghèo đói phải được nhìn nhận một cách đa chiều, phải được đánh giá dựa trên cả vấn đề chăm sóc y tế, dinh dưỡng giáo dục…”.
Phía Liên Hợp quốc cho rằng, cùng với chỉ số về thu nhập, Việt Nam cần đánh giá về nghèo đói bao gồm cả các chỉ số về dinh dưỡng, y tế, giáo dục…như đã nói để có thể đưa ra cái nhìn chuẩn xác nhất về tình trạng đói nghèo.
Ông Luc De Backer, đại diện của Đại sứ quán Bỉ tại Việt Nam lại khuyến nghị, Việt Nam cần có các biện pháp hiệu quả để lồng ghép xóa đói giảm nghèo trong các chính sách về phát triển nông nghiệp, khi mà tình trạng nghèo đói diễn ra chủ yếu ở khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và nông dân.
Từ góc độ thực tế địa phương, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận Đỗ Hữu Nghị cũng đồng tình với ý kiến của đại diện tới từ Bỉ. Ông Nghị cho rằng, muốn giải quyết tận gốc vấn đề nghèo đói, tránh tái nghèo hiệu quả, đặc biệt với đối tượng nghèo vùng đồng bào dân tộc và nông dân cần phải chỉ rõ đâu là nguyên nhân cốt lõi. Theo ông Nghị, với các tỉnh có tỷ lệ nghèo đói cao, nguyên nhân chính dẫn tới đói nghèo là do kinh tế địa phương kém phát triển, trình độ dân trí các hộ nghèo thấp, thiếu đất sản xuất, không có việc làm. Trong đó, thiếu đất sản xuất và dân trí thấp là hai yếu tố căn bản.
“Theo tính toán của các tổ chức quốc tế, cần tới ít nhất 1.000 mét vuông đất nông nghiệp thì một hộ nông dân mới có thể đảm bảo sản xuất đủ lương thực nuôi sống gia đình và có tích lũy. Trong khi, với thực tế như ở Ninh Thuận, mỗi hộ chỉ có trung bình 400 mét vuông, rõ ràng là không đủ sống, một cơn bão đi qua là tất cả các biện pháp trợ giúp của chính quyền lại trở về con số không”, ông Nghị chia sẻ.
Vì vậy, ông Nghị cùng đại diện tới từ Úc và nhiều nhà tài trợ khác cho rằng, trong các chính sách giảm nghèo thời gian tới, Chính phủ cần tập trung vào hai vấn đề gốc rễ: đó là có chính sách giải quyết đất sản xuất và nâng cao chất lượng giáo dục cho người nghèo.
Đối với các dự án, chương trình giảm nghèo, các nhà tài trợ cũng khuyến nghị nên tập trung đầu tư vào cơ sở hạ tầng quy mô nhỏ, rất quan trọng với hoạt động kinh tế, tăng cường điều kiện sống và tiếp cận dịch vụ của người dân. Sau khi các chương trình kết thúc, chính quyền địa phương cũng cần có nguồn lực để bảo dưỡng, duy tu các công trình này. Đặc biệt, cần tăng cường sự tham gia của cộng đồng trong việc góp ý kiến cũng như giám sát trong quá trình thực hiện dự án.
