Dựa vào kết quả điều tra 7.938 DN ở mọi ngành nghề, lĩnh vực, thành phần khác nhau, nhóm nghiên cứu đã đưa ra một bức tranh khá chân thực và toàn diện về thực trạng đầu tư, phát triển công nghệ của DN.

Đây là năm thứ hai Báo cáo năng lực cạnh tranh và công nghệ DN VN được công bố. Năm nay, số DN báo cáo phải đối mặt với trở ngại khi thực hiện chiến lược nâng cấp công nghệ tăng cao ở mức 97% (so với 81% của năm 2010). Như vây, hầu như toàn bộ các DN đều gặp khó khăn trong việc nâng cấp, đổi mới công nghệ.

Một điều đáng lưu ý mà điều tra năm nay đã chỉ ra, chỉ có 1,43% DN có ký kết các hợp đồng thời hạn 3 năm trở lên với khách hàng so với con số gần 10% của năm ngoái. Có tới 92% số hợp đồng chỉ có thời hạn một năm hoặc dưới một năm. Theo chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan, đây là một bước thụt lùi rất đáng lo ngại. Vì với các hợp đồng ngắn hạn, các DN ít có cơ hội được chuyển giao công nghệ. Hợp đồng ngắn hạn cũng khiến các DN luôn ở tình trạng bấp bênh phải thay đổi kế hoạch sản xuất liên tục nên họ không dám đầu tư sâu để đổi mới công nghệ. Mặc dù, xuất phát từ mục tiêu rất “sát sườn” chuyển giao, đổi mới công nghệ chủ yếu là nhằm cải tiến chất lượng hàng hóa, dịch vụ. Tuy nhiên, theo kết quả điều tra, chỉ có khoảng 5% DN đang đầu tư vào cải tiến công nghệ, và 8% đầu tư vào nghiên cứu đổi mới công nghệ.

TS Theodore Talbot – Trường đại học Copenhagen nhận xét, trong số những Cty đầu tư cải tiến công nghệ có tới hơn 75% dùng vốn cổ đông, điều này là không phù hợp với xu thế chung. So với nhiều quốc gia, sự hỗ trợ của Nhà nước như vậy là quá ít trong việc đổi mới công nghệ của DN - ông này chia sẻ.

Cùng quan điểm này bà Chi Lan chia sẻ, ví dụ lĩnh vực dược phẩm: Các DN dược phẩm rất lo lắng về tình trạng tụt hậu công nghệ của VN. Các DN VN còn quá nhỏ bé so với những tập đoàn dược phẩm lớn trên thế giới. Dược phẩm là lĩnh vực có doanh thu và lợi nhuận rất lớn nhưng các tập đoàn đa quốc gia đang thống trị thị trường dược phẩm nội địa. Nếu không có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ phía Nhà nước thì DN VN khó có thể “ngẩng mặt lên” được.

Vấn đề hợp tác trong nghiên cứu cũng còn rất yếu, nhất là hợp tác quốc tế. Theo kết quả điều tra, chỉ có khoảng 160 DN (trong số gần 8.000 DN) có hợp tác nghiên cứu (trong đó, 2/3 hợp tác trong nước; 1/3 hợp tác với nước ngoài). Thực trạng này chỉ ra, các DN VN chưa khai thác lợi ích quan trọng của hội nhập quốc tế và hợp tác khoa học, công nghệ. Đáng buồn hơn, khi có tới 84% DN cho biết hoàn toàn không có chương trình cải tiến công nghệ do khó khăn về tài chính và tiếp cận nguồn công nghệ.

TS Nguyễn Thị Tuệ Anh – Trưởng ban Môi trường kinh doanh và Năng lực cạnh tranh (CIEM) cho rằng, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật đối với vấn đề đầu tư phát triển công nghệ của VN đã khá nhiều nhưng cũng giống như nhiều lĩnh vực khác, hiệu quả không cao. Sự quan tâm cải tiến, đổi mới công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh ở cấp Nhà nước và DN đều chưa đúng mức và thiếu tính kết nối. Đầu tư của Nhà nước chưa tương xứng và chưa đến đúng địa chỉ. Các DN chưa tìm được cơ chế kết nối với các viện nghiên cứu trong nước.

Sự tương tác giữa hoạt động đổi mới công nghệ của DN với phát triển thị trường, phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường, nâng cao năng lực cạnh tranh là điều không cần bàn cãi. Chỉ có điều, giải pháp vẫn đang còn để ngỏ.

Nguồn: DDDN