Mặc dù chưa có kết quả thanh tra chính thức và các cơ quan quản lý còn khá thận trọng với vấn đề chuyển giá, song một số doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đã bị báo chí chỉ trích là “lách luật” và “trốn thuế”. Điều này vô hình trung tạo ra tâm lý thiếu thiện cảm với doanh nghiệp FDI, đồng thời gây lo ngại và bất an trong cộng đồng doanh nghiệp FDI đang hoạt động tại Việt Nam, hoặc đang nghiên cứu tham gia thị trường Việt Nam.

Trong khi đó, vốn FDI đã có đóng góp quan trọng vào tăng trưởng kinh tế của nước ta. Kể từ khi ban hành Luật Đầu tư nước ngoài (năm 1987) đến nay, Việt Nam đã thu hút được hơn 14.100 dự án FDI, với tổng vốn đăng ký hơn 206,5 tỷ USD, trong đó hơn 96,6 tỷ USD đã giải ngân. Đóng góp của khu vực FDI cho nền kinh tế Việt Nam tăng từ 2% GDP năm 1992 lên gần 19% GDP vào năm 2011.

Chia sẻ những khó khăn mà doanh nghiệp FDI đang gặp phải liên quan tới nghi vấn chuyển giá, ông Nguyễn Khoa Mỹ, Giám đốc đối ngoại Công ty Coca-Cola Việt Nam cho biết: “Chúng tôi đang đứng trước một thử thách lớn của dư luận, khi chỉ trong một thời gian ngắn, vị trí của chúng tôi từ một nhà đầu tư nước ngoài lớn trở thành một doanh nghiệp bi quy kết trốn thuế. Chúng tôi chưa có lợi nhuận để đóng thuế thu nhập, nhưng vẫn hoàn thành các nghĩa vụ thuế khác, như thuế nhập khẩu, thuế môi trường, thuế tài nguyên. Trách nhiệm doanh nghiệp còn thể hiện qua các yếu tố khác như tạo việc làm cho hàng ngàn lao động, phát triển nhân lực và đầu tư xã hội. Tôi cho rằng, các doanh nghiệp FDI nên được nhìn từ nhiều góc độ”.

Nói về hoạt động kinh doanh của Coca-Cola ở Việt Nam, ông Mỹ cho biết, nguyên nhân dẫn tới việc Công ty kinh doanh thua lỗ hiện nay chủ yếu do yếu tố lạm phát, chi phí nguyên vật liệu tăng cao và việc mở rộng đầu tư trong nhiều năm. “Một số thông tin cho rằng, giá hương liệu trong sản phẩm của Coca-Cola chiếm 60 - 80% chi phí sản xuất và coi đây là hành vi chuyển giá. Thực tế, hương liệu chỉ là một trong số nhiều yếu tố tạo nên giá thành sản phẩm, trong đó giá những nguyên liệu mua trong nước chiếm tỷ trọng cao nhất, bao gồm bao bì và đường, sau đó mới đến hương liệu. Chúng tôi đã chủ động làm việc với Cục Thuế TP.HCM về vấn đề này và đại diện lãnh đạo Cục cũng đồng ý rằng, con số 60 - 80% nêu trên là thiếu cơ sở”, ông Mỹ cho biết thêm.

Khi được hỏi lý do Công ty thua lỗ, mà vẫn tiếp tục đầu tư, ông Mỹ giải thích: “Chúng tôi tiếp tục đầu tư ở Việt Nam, đặt kỳ vọng vào tương lai của thị trường này và có một kế hoạch cụ thể để cải thiện kết quả kinh doanh, trong đó chủ yếu là nâng cao hiệu quả sản xuất và quy trình quản lý, giảm tác động từ các chi phí tài chính và xây dựng quy mô lớn hơn để đạt hiệu quả cao. Thị phần của chúng tôi vẫn còn khiêm tốn so với đầu tư và ngành nước giải khát không cồn ở Việt Nam vốn còn trong giai đoạn phát triển ban đầu”.

Đồng quan điểm, theo đại diện của BowerGroupAsia Inc. (BGA) - một công ty đa quốc gia trong lĩnh vực tư vấn chính sách, đầu tư và là thành viên của Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Hà Nội, trong bối cảnh kinh tế Việt Nam có nhiều biến động, các nhà đầu tư rất khó lường trước những thay đổi đáng kể đối với chi phí đầu tư và sản xuất tại thị trường này.

“Những biến động của thị trường đã làm doanh nghiệp trong và ngoài nước gặp nhiều khó khăn để đạt mục tiêu kinh doanh có lãi. Như vậy, nếu cho rằng, một công ty có kết quả kinh doanh thua lỗ trong nhiều năm là biểu hiện của ‘trốn thuế’ hay ‘chuyển giá’, thì có lẽ, rất nhiều công ty trong và ngoài nước cũng bị coi là trốn thuế”, BGA phân tích.

Dưới góc độ của nhà quản lý, ông Đỗ Nhất Hoàng, Cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) nhận định, trong khó khăn chung của nền kinh tế, việc doanh nghiệp lỗ là điều dễ xảy ra. Do đó, cơ quan quản lý cần xem xét nguyên nhân khách quan, chủ quan của việc lỗ để có hướng xử lý cho phù hợp.

“Theo kế hoạch, trong tháng 1 năm nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư hoàn thiện Dự thảo Nghị quyết về định hướng nâng cao hiệu quả thu hút, sử dụng và quản lý đầu tư FDI đến năm 2020 trình Chính phủ. Dự thảo Nghị quyết này quy định trách nhiệm cụ thể của từng cơ quan liên quan, cũng như đề ra cơ chế phối hợp thanh, kiểm tra, giám sát sau cấp phép từ Trung ương đến địa phương, để hoạt động quản lý đầu tư FDI đạt hiệu quả, góp phần khơi dậy nguồn lực đầu tư và phương thức đầu tư mới có sức lan tỏa rất cao này”.

Về giải pháp chống chuyển giá, Phòng Thương mại châu Âu tại Việt Nam cho rằng, một trong những công cụ mà Việt Nam có thể áp dụng để quản lý tốt vấn đề chuyển giá và đảm bảo quyền lợi của các doanh nghiệp chính là việc các cơ quan thuế áp dụng Cơ chế Thoả thuận trước về phương pháp xác định giá (APA) trong quy định hướng dẫn việc xác định và quản lý chuyển giá tại Việt Nam. APA đang được áp dụng rộng rãi tại châu Âu và nhiều nước trong khu vực, như Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan...

Theo cơ chế này, doanh nghiệp đa quốc gia phải chủ động đề xuất biện pháp tính giá hoặc mức giá mua - bán hàng hoá, dịch vụ giữa các thành viên trong tập đoàn, trước khi kê khai và nộp thuế. Căn cứ định giá theo APA dựa trên 5 phương pháp để xác định giá thị trường trong giao dịch liên kết được quy định cụ thể tại Thông tư 66/2010/TT-BTC. Cơ quan thuế có thể phối hợp với cơ quan thuế nước ngoài đã ký kết Hiệp định Tránh đánh thuế hai lần với Việt Nam tổ chức giám sát, kiểm soát để chống gian lận thuế. Cụ thể, trước khi tiến hành giao dịch, cơ quan thuế và doanh nghiệp thỏa thuận trước về giá hàng hoá, dịch vụ để tính thuế; hoặc cơ quan thuế ở Việt Nam và tại nước ngoài, nơi doanh nghiệp đặt trụ sở chính xác định lợi nhuận của toàn tập đoàn, trong đó có lợi nhuận do công ty con tại Việt Nam đem lại và đánh thuế theo mức lợi nhuận mà doanh nghiệp thu được tại Việt Nam.

“Để quản lý tốt vấn đề chuyển giá, đồng thời đảm bảo môi trường kinh doanh minh bạch và thuận lợi cho nhà đầu tư nước ngoài, Việt Nam cần có các quy định cụ thể hơn nữa, nhằm thực thi APA trong các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật Quản lý thuế sửa đổi. Ngoài ra, cơ quan quản lý cũng như người dân cũng cần có cách nhìn nhận toàn diện và khách quan về vấn đề này để tránh gây  ảnh hưởng tới niềm tin của doanh nghiệp hoạt động tại Việt Nam”, ông Alex Legendre, Phó chủ tịch Phòng thương mại Canada tại Việt Nam nhận định.

Nguồn: Đầu tư