Sự thăng hạng của Đồng Tháp, An Giang, sự tụt hạng đáng ngạc nhiên của Đà Nẵng, Bình Dương trong bảng xếp hạng Chỉ số năng lực cạnh tranh (PCI) năm 2012 không phải được chấp nhận ngay từ đầu.

Tỉnh lớn rớt đài

Tiến sỹ Edmund Malesky, Trưởng nhóm nghiên cứu Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) đã kể lại sự nghi ngờ và ngạc nhiên của cả nhóm nghiên cứu sau khi chạy số liệu. "Bình Dương hay Đà Nẵng đứng đầu đối với nhóm nghiên cứu là bình thường, bởi những gì đã biết về họ. Tuy nhiên, khi nhìn thấy Đồng Tháp, An Giang chiếm hai vị trí đầu bảng, chúng tôi đã họp nhóm nghiên cứu để phân tích", Edmund Malesky kể.

Trong buổi họp đó, những câu hỏi về chất lượng của số liệu, chất lượng của các bảng hỏi, các trọng số, hệ số… đã được đặt ra với sự nghi ngờ cao độ. "Chúng tôi lần dở lại từng con số, tính toán lại và họ vẫn đứng đầu", vị trưởng nhóm nghiên cứu PCI trong 8 năm liền nói và thừa nhận sự xáo trộn vô cùng lớn trong bảng xếp hạng PCI năm 2012 khiến mọi công việc của nhóm nghiên cứu phải chặt chẽ và vất vả hơn rất nhiều.

Trong số các trung tâm kinh tế lớn của cả nước, thì ngoài TP.HCM có được sự tăng hạng đáng kể, từ vị trí 20 của lần công bố trước lên thứ hạng 13 trong bảng xếp hạng PCI 2012, các ngôi sao quen thuộc Đà Nẵng, Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu và cả ngôi á hậu của PCI 2011 là Bắc Ninh đều tụt hạng. Thậm chí, Hà Nội và Hải Phòng đã rơi vào nửa cuối bảng xếp hạng với vị trí tương ứng là 51 và 50.

Lần đầu tiên sau 8 năm thực hiện xếp hạng, không một địa phương nào đủ điểm đứng vào nhóm rất tốt. Trong khi đó, nhóm tương đối thấp đã tăng từ 1 tỉnh vào năm ngoái lên 3 tỉnh trong bảng xếp hạng PCI năm 2012.

Thế chân cho các ngôi sao cũ, các vị trí đầu bảng PCI năm 2012 thuộc về các địa phương mới nổi, đó là Đồng Tháp, An Giang và Lào Cai. Tuy nhiên, ngay cả Đồng Tháp mặc dù nổi lên bất ngờ, từ vị trí số 4 lên số 1, song điểm tổng hợp trong PCI năm 2012 lại giảm, chỉ còn 63,79 điểm so với 67,06 điểm của PCI năm 2011.

Doanh nghiệp bi quan

Nếu đặt xu hướng này vào sự trượt mạnh của kết quả điều tra về triển vọng kinh doanh trong hai năm 2013-2014, từ 76% vào thời điểm năm 2006, trước khi Việt Nam gia nhập WTO, xuống mức 33% ở cả khối doanh nghiệp trong nước và nước ngoài trong năm 2012 có thể thấy, mối tương quan khá rõ giữa sự bi quan trong cộng đồng doanh nghiệp với những xáo trộn của PCI năm này.

Tuy nhiên, cũng giống như sự xáo trộn về thứ hạng của các địa phương, tác nhân tạo nên sự bi quan của doanh nghiệp cũng có những hình thái mới.

Đáng nói nhất, đó là sự sụt giảm mạnh mẽ của "tham nhũng vặt", với độ dốc khá lớn, từ tỷ lệ 70% trong chi phí không chính thức trong năm 2006 xuống còn khoảng 50% trong năm 2012. Đổi lại, các khoản chi không chính thức lại đổ dồn vào hoa hồng cho cán bộ nhà nước để giành được hợp đồng, từ 23% năm 2011 lên 41% năm 2012.

Thậm chí, khảo sát các doanh nghiệp FDI của nhóm nghiên cứu PCI cũng phát hiện một thực tế đáng quan tâm, đó là trong thực hiện chiến lược giảm thiểu rủi ro, các CEO là người Việt vẫn coi trọng vận động chính quyền tỉnh, xây dựng quan hệ với Chính phủ hơn là phương án chọn của các CEO nước ngoài là liên doanh với các doanh nghiệp địa phương để tìm kiếm cơ hội mới. Có tới 80% doanh nghiệp FDI do người Việt quản lý chấp nhận việc trả thêm chi phí không chính thức để đạt được những dịch vụ mong đợi. Tỷ lệ này với các CEO nước ngoài là 50%.

Trong khi đó, khả năng tiếp cận thông tin, khả năng tiên liệu của thực thi pháp luật tại địa phương cũng như chất lượng các dịch vụ hỗ trợ doanh nghiệp lại có chiều hướng đổ dốc ở chiều ngược lại, giảm mạnh từ năm 2011 đến nay.

Kỳ vọng từ cải cách thể chế

Trong các chuyến khảo sát về các tỉnh ngôi sao mới của vùng đồng bằng sông Cửu Long trong PCI năm 2012, Tiến sỹ Malesky đã phát hiện ra một động thái thực sự đáng ghi nhận, đó là tính liên kết vùng chặt chẽ của các địa phương.

"Đây là vùng duy nhất mà chúng tôi nhận thấy các lãnh đạo địa phương có thông tin đầy đủ và cập nhật về chính sách của tỉnh bạn. Có nghĩa là họ có gặp gỡ, trao đổi và học tập lẫn nhau. Nhìn vào PCI từ năm 2005 đến nay, có thể thấy thứ hạng đều đang tăng dần trong các tỉnh khu vực này", ông Malesky nói.

Trong số 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, thì 9 tỉnh nằm trong nhóm tốt của PCI năm 2012, 4 tỉnh thuộc nhóm khá. Điều quan trọng nhất theo nhấn mạnh của ông Lê Minh Hoan, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp khi trả lời về vị trí số 1 của mình đó là: "Chúng tôi cùng tư duy, cùng đổi mới và cùng hoàn thiện các hệ thống hạ tầng để Đồng Tháp và các tỉnh khác của vùng Đồng bằng sông Cửu Long không còn khuất nẻo".

Tuy vậy, sự thăng hạng của các tỉnh mới nổi trong PCI 2012 chưa đủ để khẳng định xu hướng cải cách rõ nét. Bởi, ông Đậu Anh Tuấn, Phó trưởng ban phụ trách Ban Pháp chế VCCI phân tích, lý do thăng hạng của các địa phương mới phần nhiều từ cải cách các thủ tục hành chính trong gia nhập thị trường, thời gian thanh tra, kiểm tra, mà đây là những cải cách dễ thực hiện nhưng cũng đã tới hạn.

Nguồn: DDDN