Cũng theo nghiên cứu của bộ Kế hoạch và đầu tư, ngoại trừ giai đoạn ngắn 1996 – 2000 giữ được lạm phát thấp, ổn định, tăng trưởng kinh tế cao, còn lại, xu hướng tổng quát là chu kỳ vòng xoáy tăng trưởng thấp, lạm phát cao.

Vòng xoáy tăng trưởng thấp, lạm phát cao

Mối lo về lạm phát được tổng biên tập tạp chí Kinh tế và dự báo, bộ Kế hoạch và đầu tư Lê Xuân Đình, chia sẻ: có cảm giác một thời kỳ chúng ta “ăn lạm phát, ngủ lạm phát” và chỉ lo làm thế nào để lạm phát xuống.

Lạm phát ở Việt Nam cao, ngoài nguyên nhân đầu tư kém hiệu quả, theo ông Đình, còn do chúng ta có quá nhiều dự án đầu tư trung, dài hạn. Đơn cử như dự án khai thác bôxít, lãnh đạo nhà máy Tân Rai cho rằng phải 13 năm nữa chúng ta mới có lãi. “Chúng ta phải tung tiền ra, mua sắt thép, trả lương công nhân…, nhưng chưa thu được về, nên rõ ràng phải có lạm phát cao hơn các nước phát triển”, ông Đình nói.

Nghiên cứu về lạm phát và tăng trưởng kinh tế ở Việt Nam từ những năm 1990 đến nay, nhóm nghiên cứu của học viện Chính sách và phát triển, bộ Kế hoạch và đầu tư, cho biết, lạm phát tại Việt Nam có ba xu hướng: giảm rất mạnh từ mức cao hai chữ số xuống mức âm (1992 – 2000); xu hướng đảo chiều từ mức âm tăng rất cao của hai chữ số (2000 – 2008); xu hướng biến động mạnh, phức tạp (2009 – 2012), cụ thể là xuống thấp năm 2009 (6,5%), bùng phát lạm phát cao 2010, 2011 (11,8% và 18,1%) và giảm thấp đột ngột 2012 (6,8%). “Đồ thị lạm phát giai đoạn 1992 – 2012, thể hiện, xu hướng biến thiên của đường lạm phát rất phức tạp, biến động mạnh, đỉnh nhọn, biên độ lớn. Điều đó cho thấy, kiểm soát lạm phát ở Việt Nam chưa bền vững, sự bất ổn của tiền tệ và kinh tế vĩ mô còn tiềm ẩn”, nghiên cứu viết.

Mối quan hệ giữa lạm phát với tăng trưởng của Việt Nam được nhóm nghiên cứu chỉ ra rằng, xu hướng tổng quát là chu kỳ vòng xoáy tăng trưởng thấp và lạm phát cao. Theo đó, chu kỳ vòng xoáy lạm phát và tăng trưởng lặp lại trong suốt cả thời kỳ từ trước đến nay với chu kỳ ngày càng rút ngắn, đặc biệt từ năm 2004 trở lại đây hình thành vòng xoáy ba năm một lần, theo đúng quy luật hai tăng một giảm (2004 – 2012).

Theo trưởng khoa tài chính – tiền tệ, học viện Chính sách và phát triển, bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Thạc Hoát, cơ chế hình thành vòng xoáy này là do chính sách tăng trưởng cao làm cho tổng cầu tăng nhanh, tất yếu sẽ tăng giá và áp lực tăng lạm phát cầu kéo; yêu cầu tăng trưởng cao cũng sẽ tạo ra áp lực tăng trưởng tín dụng và cung tiền cao, tất yếu xảy ra lạm phát tiền tệ, hai yếu tố này làm bùng phát lạm phát cao. Khi lạm phát cao, nếu thực thi chính sách giảm quá nhanh và quá thấp, buộc phải thực thi chính sách tiền tệ thắt chặt quá mức, làm tổng cầu giảm đột ngột và quá sâu, hậu quả giảm tổng cầu làm suy thoái kinh tế và giảm tỷ lệ tăng trưởng kinh tế. Khi kinh tế suy thoái lặp lại chính sách tăng trưởng cao khiến vòng xoáy tăng trưởng thấp và lạm phát cao không bao giờ chấm dứt.

Kinh tế ấm lên – nguy cơ lạm phát trở lại?

Theo phó tổng cục trưởng tổng cục Thống kê, bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Bích Lâm, việc xác định được ngưỡng lạm phát tối ưu là rất quan trọng mà ở ngưỡng đó, nền kinh tế huy động được tối đa các nguồn lực cho phát triển kinh tế, ngược lại khi quá ngưỡng sẽ tác động xấu tới tăng trưởng. Tại các nước phát triển, ngưỡng lạm phát chỉ từ 1 – 3%, song các nước đang phát triển lên tới 11 – 12%. Tuy nhiên, với Việt Nam, ông Lâm cho rằng “ngưỡng lạm phát chỉ nên ở mức một con số”.

Chuyên gia kinh tế Lưu Bích Hồ, nhận định, trong vài năm tới, nền kinh tế tiếp tục phải đối mặt với hàng loạt khó khăn, như hạn chế về thị trường và hấp thụ tín dụng, nợ xấu, sản xuất kinh doanh chậm phục hồi… tăng trưởng kinh tế chỉ xoay quanh mức 5 – 6%/năm, nên lạm phát tốt nhất khoảng 7 – 8%, rồi kéo xuống 5 – 6%.

Chuyên gia kinh tế Trịnh Quang Anh, tập đoàn Đầu tư và phát triển Việt Nam, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) từ đầu năm tới nay duy trì thấp, do cả tổng cầu và tổng cung cùng sụt giảm, doanh nghiệp bán tháo tài sản, hàng hoá... Tuy nhiên, ông Quang Anh cảnh báo, nguy cơ lạm phát có thể quay trở lại trong vài ba tháng tới, do một số yếu tố: giá thực phẩm có thể tăng do chăn nuôi giảm do dịch bệnh vừa qua; chu kỳ bán tháo của doanh nghiệp giảm dần và ngừng lại; một số mặt hàng cơ bản như điện, than sẽ phải điều chỉnh giá…

Tuy nhiên, ông Quang Anh cho rằng đó cũng là một tín hiệu ấm lên – dù chưa thực sự rõ ràng, biểu hiện qua một vài con số như nhập siêu tăng mạnh; doanh nghiệp bắt đầu một chu kỳ sản xuất mới; tín dụng tuy tăng rất thấp nhưng chủ yếu được đổ vào khu vực sản xuất thay vì đổ vào bong bóng tài sản như trước.

Nguồn: SGTT