Cuối tuần qua, Viện Nghiên cứu lập pháp (ILS) và Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) đã giới thiệu tới các đại biểu Quốc hội Báo cáo Chỉ số Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh (PAPI 2012). Đây là một công cụ hỗ trợ giám sát mới cho các cơ quan dân cử.

Báo cáo PAPI được hoàn thành từ những cuộc phỏng vấn trực tiếp người dân về hoạt động của các cơ quan công quyền từ cấp tỉnh đến cấp xã, phường, thị trấn.  PAPI cũng đã đưa ra bản xếp hạng 63 tỉnh thành dựa trên những phản ánh về mức độ người dân được tham gia đời sống chính trị của đất nước, mức độ công khai minh bạch của cơ quan công quyền địa phương, trách nhiệm giải trình với dân, tình trạng tham nhũng, thủ tục hành chính công và chất lượng cung ứng dịch vụ công.

Thế nhưng, điểm mừng thì ít, điểm đáng lo thì nhiều. Phần lớn những người đã tiếp xúc với cơ quan công quyền ở địa phương đều có cảm nhận không hài lòng về sự thiếu tôn trọng của họ khi tiếp xúc với người dân.

Kiểu quan hệ “nhất thân nhì quen” vẫn đang là lợi thế. 80% số người được hỏi không biết đến quy hoạch sử dụng đất ở địa phương, trong 20% số người còn lại biết quy hoạch thì có tới 17% là nhờ quen biết qua kênh chính quyền địa phương, 3% từ các nguồn thông tin khác.

58% số người được hỏi không biết gì về danh sách hộ nghèo ở địa phương. 44% số người được hỏi “không biết chính quyền có công bố công khai các khoản thu chi ngân sách (NS) địa phương hay không, 22% số người được hỏi khẳng định chính quyền không công khai mặc dù pháp luật quy định phải công khai. Có 23% số người được hỏi cho rằng, cán bộ chính quyền có dùng tiền công vào mục đích riêng.

Điều đặc biệt đáng phải suy nghĩ từ PAPI 2012, ấy là người dân phản ánh nạn tham nhũng vặt đang nhiều lên. Họ thường xuyên phải chi các khoản phong bì, lót tay, bồi dưỡng khi giao dịch với cơ quan nhà nước hay khi sử dụng dịch vụ công. Đáng lo là không ít người dân sẵn sàng đưa phong bì, bỏ tiền lót tay để được nhận dịch vụ tốt hơn.

Đa số người dân cho rằng có tình trạng nhận hối lộ trong dịch vụ y tế công và phải đút lót để xin việc làm trong khu vực Nhà nước, hay phải lót tay để có được Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ) cũng như “có bồi dưỡng thêm” để giáo viên quan tâm hơn tới học sinh tiểu học.

60% số người được hỏi cho biết mức bình quân của những người “phải chi” để có được GCN QSDĐ ở mức cao là 818.000 đồng. 17% số người cho biết họ  phải chi là 123.000 đồng/giấy chứng nhận. “123.000 đồng là nhỏ so với một giấy chứng nhận nhưng với 6 triệu GCN QSDĐ được cấp trong năm 2012, 17% số người cho biết phải lót tay 123.000 đồng, thì tổng số tiền đã hơn 125  tỷ đồng. Như vậy chỉ trong việc cấp GCN QSDĐ đã có 125 tỷ đồng tiền hối lộ.

Nếu theo phản ánh của 60% số người cho biết đã chi ở mức 818.000 đồng thì số tiền hối lộ lớn đến đâu”, ông Jairo Acufia Alfaro - Cố vấn chính sách UNDP phát biểu và nhấn thêm: “Hành vi nhũng nhiễu, nhận hối lộ cần được nhận thức đầy đủ ở tầm vĩ mô bởi nó sẽ dẫn tới những hệ luỵ lâu dài cho sự phát triển của kinh tế - xã hội và chính trị của đất nước”.

Trở lại với vấn đề công cụ chấm điểm, TS. Đinh Xuân Thảo - Viện trưởng ILS phát biểu: PAPI là công cụ hỗ trợ các đoàn đại biểu Quốc hội các tỉnh thành và Hội đồng Nhân dân các cấp chuẩn bị lấy phiếu tín nhiệm đối với các vị trí do Quốc hội và Hội đồng Nhân dân bầu trong tháng 7 tới. Qua PAPI 2012 cần phải suy nghĩ lại cách thức thực hiện giám sát việc bầu cử ở địa phương như thế nào, chất lượng cán bộ và hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương ra sao.

“Hiện PAPI đã cung cấp dữ liệu thực chứng về 6 trục nội dung chính cũng chính là những vấn đề Quốc hội đang bàn. Và đây cũng là cơ sở đánh giá khách quan hiệu quả hoạt động cả bộ máy hành chính Nhà nước các cấp, là công cụ giúp đại biểu Quốc hội và các đoàn Quốc hội, Hội đồng Nhân dân xác định những việc đã làm được, những việc chưa và yêu cầu chính quyền địa phương phải giải trình, phải điều chỉnh”, bà Pratibha Mehta - Điều phối viên thường trú UNDP tại Việt Nam phát biểu.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng