Vốn cho tam nông đã phủ sóng đến đâu?

Không phải những năm gần đây, đặc biệt sau suy thoái tài chính toàn cầu từ 2008, chúng ta mới nhận định nông nghiệp là cứu cánh, giúp ổn định xã hội, mà vấn đề phát triển nông nghiệp, nông thôn và chăm lo cải thiện cuộc sống cho nông dân luôn được Đảng, Chính phủ quan tâm. Từ năm 1988, Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị đã đề cập đến vấn đề ưu tiên vốn đầu tư cho sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp. Và gần đây nhất là Nghị định 41/2010/NĐ-CP ngày 12/4/2010 của Chính phủ về “Chính sách tín dụng phát triển nông nghiệp, nông thôn”.

Ông Nguyễn Viết Mạnh, Vụ trưởng Vụ Tín dụng NHNN cho biết, khi bắt đầu triển khai Nghị định 41 thì tổng vốn cho vay tín dụng nông nghiệp là 292.000 tỷ đồng, cho đến nay, sau 3 năm đã lên đến 622.000 tỷ đồng, tăng 2,1 lần, chiếm khoảng 18% - 19% tổng dư nợ tín dụng của toàn hệ thống các NHTM và nếu cộng cả dư nợ của Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam, thì tỷ lệ này lên đến 20% - 22%, tương đương với giá trị đóng góp cho GDP cả nước của ngành nông nghiệp.

Nhờ đó, đời sống bà con nông dân cũng được cải thiện từng bước và đây là điểm có thể nhận thấy rất rõ nét. Không chỉ Agribank – ngân hàng của nhà nông, mà nhiều TCTD khác cũng tham gia đầu tư đáng kể cho tam nông: Lienvietpostbank, VietinBank...

Ông Nguyễn Tiến Đông, Phó tổng giám đốc Agribank đưa ra những con số cụ thể hơn: Tổng dư nợ của Agribank hiện khoảng 560.000 tỷ đồng, trong đó có 70% dư nợ được đầu tư cho lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. Cụ thể, tính đến 31/7/2013, dư nợ cho vay đối với lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn đạt 353.157 tỷ đồng, tăng 10,3% so với cuối năm 2012.

Tăng bảo hiểm có giảm được nợ xấu?

Các đại diện cho NHTM tại buổi tọa đàm cũng nêu rõ, đặc điểm chung của tín dụng cho tam nông là những món vay nhỏ, lẻ, chi phí cao và rủi ro lớn. Ông Nguyễn Viết Mạnh còn chỉ ra một chi tiết rất thực tế rằng: nhu cầu chi tiêu của hộ nông dân có những việc không đưa vào đối tượng vay được, thu nhập thì theo thời vụ nhưng chi tiêu theo hàng ngày và có những nhu cầu lặt vặt không thể làm thủ tục vay ngân hàng được, vì vậy xuất hiện thói quen vay ngoài với lãi suất cao nhưng được cái tiện là vừa quen biết, vừa kịp thời. Vì vậy, khi đối tượng vay không rõ ràng cụ thể thì vốn tín dụng cũng rất “khó vào”.

Ông Nguyễn Tiến Đông - Phó tổng giám đốc Agribank: “Nếu không gần dân, sát dân, không đủ lượng cán bộ, thì muốn cho vay tới hộ dân cũng không cho vay được”.

Đồng tình với nhận định này, ông Nguyễn Tiến Đông cho biết, rủi ro không chỉ đơn thuần từ trình độ năng lực sử dụng vốn của chính hộ vay, mà còn từ khách quan, thiên nhiên như hạn hán thiên tai, lũ lụt, dịch bệnh… người nông dân là đối tượng vay bị tổn thương lớn nhất.

Chính vì vậy, nếu không gần dân, sát dân, không đủ lượng cán bộ, thì muốn cho vay tới hộ dân cũng không cho vay được, vì tín dụng chủ yếu là dựa vào lòng tin làm “vật thế chấp”, nên phải hiểu thực tế đời sống và điều kiện kinh tế của từng hộ dân và phải có niềm tin vào khả năng sinh lợi của hoạt động sản xuất, chăn nuôi thì mới đưa tín dụng ra được, chứ không hoàn toàn là vấn đề thế chấp bằng tài sản hay dự án. Với tín dụng tam nông, thế chấp chỉ là điều kiện cần, chưa phải là điều kiện đủ.

Để bảo toàn vốn, hạn chế rủi ro trong cho vay nông nghiệp, Agribank đã cử 7 đoàn cán bộ khảo sát tại khu vực đặc trưng của nông nghiệp Việt Nam để điều chỉnh cơ chế cho vay phù hợp. Với kinh nghiệm nhiều năm trên mặt trận tín dụng tam nông, ông Nguyễn Tiến Đông cho rằng: Trước hết đơn giản hóa thủ tục tiếp cận vốn, cũng như cho vay phù hợp với điều kiện sản xuất của bà con. Ví dụ, chúng tôi cho vay theo niên vụ cây trồng; cho vay theo hạn mức tín dụng. Về mặt thủ tục, cần đơn giản hóa để người dân không phải mất thời gian đi lại.

Bên cạnh đó, quy trình cho vay rất chặt chẽ từ tiếp cận thẩm định, quản lý nợ vay của từng khoản vay; cơ chế minh bạch, rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm để giáo dục ý thức của cán bộ ngân hàng, tránh phiền hà cho dân khi vay vốn ngân hàng, từ đó cũng hạn chế được rủi ro.

Vừa qua, Chính phủ giao cho Bộ Tài chính phối hợp với Bộ NN&PTNT thí điểm thực hiện chính sách bảo hiểm trong nông nghiệp tại 20 tỉnh, với 7 nhóm sản phẩm nông nghiệp kể cả trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản. Tuy nhiên, theo nhận định chung của các chuyên gia tại buổi tọa đàm sáng ngày 15/8, đây là vấn đề mới và khó. “Nhưng dù khó đến mấy chúng ta vẫn phải làm. Bởi nếu không thì ai sẽ bám ruộng, ai sản xuất. Nông nghiệp là lĩnh vực sản xuất rủi ro cao, 60% phụ thuộc ngoại cảnh như thời tiết, thiên tai, dịch bệnh; nhất là gần đây đang có xu hướng nông dân bỏ ruộng, trả ruộng…

Do vậy không chỉ có bảo hiểm nông nghiệp, khi chúng ta có điều kiện phải có cả bảo hiểm xã hội cho bà con nông dân, vì có bảo hiểm, các TCTD sẽ mạnh dạn hơn trong việc đưa tín dụng vào tam nông. Đây là nguyện vọng tha thiết của bà con” - ông Lại Xuân Môn, Phó chủ tịch BCHTW Hội Nông dân Việt Nam cho biết.

Cần những chính sách đặc thù hơn

Vốn đầu tư cho tam nông tăng mạnh trong những năm gần đây, nhưng rõ ràng chưa đáp ứng đủ nhu cầu của người dân, DN.

Ông Nguyễn Viết Mạnh - Vụ trưởng Vụ Tín dụng NHNN: “Có sự liên kết thì khi đó tín dụng sẽ bền vững, thậm chí không cần thế chấp cho khoản vay”.

Ông Nguyễn Viết Mạnh đặt vấn đề: Chính phủ, NHNN đã chỉ đạo quyết liệt để dành nguồn vốn tín dụng cho nông nghiệp, nông thôn nhưng tại sao vốn vẫn ra từ từ? Đó phải chăng là do khả năng hấp thụ vốn của nền kinh tế nói chung và thiếu hụt môi trường đầu tư chiều sâu trong nông nghiệp nói riêng. Vì vậy, chúng ta phải phát triển HTX để đứng ra hỗ trợ nông dân, rồi hoàn chỉnh mô hình “Cánh đồng mẫu lớn” để sản xuất quy mô hàng hóa thì mới có thể hấp thụ được vốn tín dụng, chứ với quy mô sản xuất nhỏ lẻ thì giống như đưa cho 1 hộ gia đình 500 triệu đồng, người ta cũng chưa chắc biết đầu tư vào sản xuất thế nào cho hiệu quả.

Hiện nay, chúng ta đang làm theo kiểu: nếu có ngành nào tốt thì đổ xô vào, nhưng khi thị trường chỉ cần 10 đơn vị sản phẩm, lại sản xuất đến 15 đơn vị. Khi đã dư 5 đơn vị lại phát sinh tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, không bán được hàng, dẫn đến nợ xấu. Vì vậy, để vốn tín dụng đầu tư hiệu quả thì phải có quy hoạch từng nhóm ngành, từng vùng sản xuất cụ thể, có sự liên kết, khi đó tín dụng sẽ bền vững, thậm chí không cần thế chấp cho khoản vay.

Ông Vũ Văn Tám - Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nêu ý kiến: Tôi rất mong chính sách tín dụng tới đây, ngoài chính sách chung thì phải có những chương trình riêng cho những sản phẩm chủ lực. Ví dụ như cá tra, lúa gạo, cà phê, với mỗi đối tượng như vậy có cách cung tín dụng khác nhau cho phù hợp. Ví dụ, cần có chương trình riêng vay vốn cho ngư dân. Tôi mong muốn có một chương trình vay vốn đặc biệt ưu đãi dành riêng cho ngư dân với thủ tục rất đơn giản. Do vậy, rất mong bên ngân hàng, các ngành chúng ta nghiên cứu vấn đề này, để tới đây cùng với Bộ NN&PTNT và các bộ liên quan đề xuất chính sách tín dụng cho nông nghiệp nông thôn nói chung, đặc biệt cho ngư dân.

Đồng tình với đề xuất này, ông Nguyễn Viết Mạnh cho rằng, ngư dân chịu nhiều rủi ro, nếu không có biện pháp phòng chống rủi ro thì tín dụng cũng rất khó. Đối với ngư dân đúng là phải có chính sách. Vừa qua, Chính phủ có chính sách đóng tàu thí điểm, giao cho Agribank thực hiện thí điểm nhưng vẫn còn vấn đề tồn tại. Vì đây là tín dụng chính sách nhưng lại dùng tín dụng thương mại, cho nên cũng có một số vướng mắc. Chúng tôi đã báo cáo để có giải pháp tháo gỡ.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng