Cách đây vài ba năm một gia đình đi  ăn tối bên ngoài chỉ tốn chừng 500.000 đồng trong khi nếu gia đình người Mỹ đi ăn như thế phải tốn cả trăm đô la. Tương tự, dù lương thấp nhưng khi đi hớt tóc chúng ta chỉ trả chừng hai, ba chục ngàn đồng so với dân Nhật Bản phải trả đến vài chục đô la. Lý do chủ yếu là bởi tiền công lao động ở nước ta còn quá thấp nên giá thành nhiều sản phẩm và nhất là dịch vụ cần nhiều công lao động vẫn còn tương đối thấp.

Tuy nhiên, một hiện tượng đáng chú ý đang diễn ra là chênh lệch sức mua tương đương này ngày càng giảm. Chúng ta đang phải trả những khoản tiền ngày càng nhiều hơn cho cùng sản phẩm hay dịch vụ đó, không những vì lạm phát mà còn vì tỷ giá nữa.

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), năm 2012, GDP trên đầu người ở Việt Nam là 1.596 đô la Mỹ, tăng 2,2 lần so với năm 2006 (dòng 8, bảng bên dưới). Còn nếu tính theo sức mua ngang giá (PPP), quy đổi ra đô la Mỹ giá hiện tại thì GDP đầu người sẽ là 3.635 đô la vào năm 2012, chỉ tăng 1,5 lần so với năm 2006 (dòng 10). Vì cả hai chỉ tiêu này đều được đo bằng đô la Mỹ danh nghĩa (giá hiện tại) hoặc đô la Mỹ theo PPP nên đều có thể dùng để so sánh mức thu nhập đầu người của Việt Nam với quốc tế.

Câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao mức tăng GDP đầu người quy ra đô la Mỹ theo sức mua ngang giá lại nhỏ hơn nhiều so với tính theo giá hiện tại (tương ứng là 1,5 lần so với 2,2 lần)?

Nguyên nhân của chuyện này nằm ở tỷ giá tiền đồng/đô la Mỹ và chênh lệch lạm phát giữa Việt Nam và Mỹ. Tỷ giá trong giai đoạn 2006-2012 tăng 1,3 lần (dòng 12). Trong cùng kỳ này, lạm phát đã tăng gấp đôi ở Việt Nam (dòng 13), so với mức tăng 1,1 lần ở Mỹ (dòng 14).

Tỷ giá tuy có tăng nhưng tốc độ tăng khá chậm (1,3 lần) so với tốc độ tăng của GDP đầu người tính bằng tiền đồng theo giá hiện tại (2,8 lần, dòng 6), vì thế mức tăng GDP đầu người tính theo đô la Mỹ giá hiện tại trong thời kỳ 2006-2012 tuy có nhỏ hơn mức tăng tính theo tiền đồng nhưng vẫn ở mức lớn, 2,2 lần (dòng 8).

Bên cạnh đó, lạm phát cao ở Việt Nam và chênh lệch lạm phát lớn giữa Việt Nam và Mỹ làm cho tiền đồng lên giá thực so với đô la Mỹ và làm cho hàng hóa ở Việt Nam ngày càng trở nên đắt đỏ một cách tương đối so với Mỹ. Cùng một món hàng trước đây ở Việt Nam có giá là 15.000 đồng, tương đương 1 đô la Mỹ (tỷ giá là 15.000 đồng/đô la) thì nay vẫn món hàng này nhưng do lạm phát cao ở Việt Nam (so với Mỹ) trong khi tỷ giá thay đổi ít hơn làm người mua phải trả số tiền là 30.000 đồng, tương đương 1,5 đô la (tỷ giá là 19.500 đồng/đô la). Nói cách khác, tuy mức thu nhập danh nghĩa của người Việt Nam có tăng gấp đôi nếu tính theo tiền đồng (từ 15.000 lên 30.000), hoặc tăng gấp rưỡi nếu tính theo đô la Mỹ (từ 1 đô la lên 1,5 đô la), nhưng sức mua thực của hai mức thu nhập này không thay đổi so với trước đây.

Trong khi đó, GDP đầu người tính bằng đô la Mỹ theo PPP (dòng 10) được tính dựa trên nguyên tắc quy đổi sức mua cho cùng một rổ hàng hóa như trong ví dụ đơn giản trên. Vì thế, tuy GDP đầu người của người Việt Nam tính theo đô la Mỹ danh nghĩa có tăng khá mạnh, nhưng khi điều chỉnh theo PPP thì lại trở nên nhỏ đi vì cùng số tiền đô la đó nay chỉ mua được một lượng hàng hóa ít hơn so với trước đây. Điều này lý giải tại sao GDP đầu người quy ra đô la Mỹ giá hiện tại tăng 2,2 lần nhưng theo PPP chỉ tăng 1,5 lần trong giai đoạn 2006-2012.

Nói cách khác, chính tỷ giá danh nghĩa tăng chậm (phá giá ít) và lạm phát tăng nhanh ở Việt Nam đã tạo ra ảo giác rằng thu nhập của người Việt Nam đã tăng nhanh trong những năm qua.

Nguồn: thesaigontimes.vn