An toàn nợ và áp lực vay mới trả cũ

Trong phiên bế mạc ngày 24/6/2014, Quốc hội biểu quyết thông qua Nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XIII. Yêu cầu đầu tiên được ghi trong Nghị quyết này là: Đối với lĩnh vực tài chính: Có các giải pháp cần thiết bảo đảm an toàn, an ninh tài chính về nợ công, nợ Chính phủ trong giới hạn cho phép; tái cơ cấu nợ công theo hướng chuyển từ cơ cấu vay ngắn hạn sang vay dài hạn, phát hành trái phiếu Chính phủ có kỳ hạn dài hơn; giảm bội chi ngân sách, hạn chế sử dụng vay mới để đảo nợ cũ; rà soát, đánh giá tổng thể nợ công, nợ của Chính phủ để có giải pháp cân đối vay và trả nợ, bảo đảm an toàn nợ công trong dài hạn và báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8.

Như Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng đã trả lời Quốc hội theo số tuyệt đối, nợ công trong những năm gần đây có xu hướng tăng nhưng so với GDP thì tỷ lệ thay đổi không nhiều (tỷ lệ nợ công trên GDP qua các năm là 51,7% (2010); 50,1% (2011); 50,8% (2012) và 54,1% (ước tính 2013), hiện ở dưới mức theo quy định của Nghị quyết của Quốc hội là dưới 65% GDP.

Trong nợ công, 50% là nợ nước ngoài với điều kiện vay cơ bản là ưu đãi với thời gian đáo hạn còn lại khoảng 15 năm; 50% còn lại là khoản vay trong nước thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ với kỳ hạn phần lớn nằm trong khoảng từ 2-5 năm. Với cơ cấu này, Bộ trưởng Đinh Tiến Dũng nói rằng: “Do vậy áp lực về vay mới để trả các khoản vay cũ trong nước là tương đối lớn. Bởi, nguyên nhân chủ yếu là do thị trường vốn trong nước còn chưa phát triển, đối tượng mua trái phiếu Chính phủ phần lớn là các NHTM trong khi cơ cấu nguồn vốn của các NHTM chủ yếu là không kỳ hạn hoặc có thời hạn ngắn.

Nợ công làm khó chính sách tiền tệ

Với tình hình sản xuất kinh doanh còn rất khó khăn, thì nhiệm vụ thu ngân sách là một áp lực lớn cho ngành Tài chính và cũng tạo ra nỗi lo khả năng trả nợ, cho dù trong ngắn hạn, trả nợ chưa đáng lo. Không chỉ vậy, bội chi lớn, nợ công tăng và với chủ nợ chính phần lớn là các NHTM thì nợ công có phần làm khó cho chính sách tiền tệ.

Mới tuần trước đây, bên lề một cuộc hội thảo, khi trò chuyện với một số phóng viên, TS. Lê Đăng Doanh đã nói rằng nợ tăng lên quá nhanh, trong số nợ vay mới có phần để trả nợ cũ báo động áp lực trả nợ ngày một lớn dần. Điều này, cũng được không ít các chuyên gia và đại biểu Quốc hội nói đến, cho dù mọi người cùng hiểu lúc này vẫn phải vay nợ. “Tình hình sẽ ngày một khó hơn. Cách tốt nhất để giảm nợ công là Chính phủ phải cắt giảm chi tiêu thường xuyên một cách quyết liệt. phải cân đối được nguồn thu ngân sách Nhà nước để trả nợ thay vì phải đi vay thêm. Cần phải có sự quản lý, giám sát tốt”, theo TS. Lê Đăng Doanh.

Ở góc độ khác, ông Phạm Xuân Hòe – Phó vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (NHNN) phân tích, bội chi NSNN tăng làm nợ công tăng gây khó khăn cho việc đạt được các mục tiêu kiềm chế lạm phát và phục hồi tăng trưởng của chính sách tiền tệ. Ông chỉ ra sự lòng vòng nợ công tăng và áp lực trả lãi và gốc tăng, làm tăng bội chi NSNN và bội chi tăng thì Chính phủ lại phải phát hành trái phiếu Chính phủ. Các TCTD là đối tượng mua trái phiếu Chính phủ nhiều nhất (khoảng 80% lượng trái phiếu Chính phủ) tạo áp lực cho NHNN trong kiểm soát thanh khoản và tín dụng theo mục tiêu.

Rất chia sẻ với hoàn cảnh éo le của NSNN và vấn đề khó cưỡng của câu chuyện vay nợ mới trả nợ cũ, ông Hòe cho biết “các đơn vị chức năng của Bộ Tài chính đã họp, hội thảo nhiều lần với chuyên gia quốc tế, chuyên gia trong nước và các cơ quan để bàn giải pháp quản lý nợ trung hạn, đảm bảo an toàn nợ công”. Song, ông Phạm Xuân Hòe cũng rất thiện chí khi thẳng thắn chỉ ra thực tế, việc tăng chi một cách dàn trải, thiếu tập trung, thiếu hiệu quả thời gian qua đã không đóng góp nhiều cho GDP mà gia tăng lạm phát. Điều này khiến NHNN bị áp lực kiểm soát lạm phát do tài khóa.

Bên cạnh đó, thực trạng nợ công hiện tại có thể dẫn tới khó khăn trong việc ổn định thị trường tài chính, tiền tệ: Nợ nước ngoài chiếm tỷ trọng lớn trên tổng nợ công (57% năm 2010-2012) dẫn đến rủi ro tỷ giá, theo đó là tạo gánh nặng cho dự trữ ngoại hối Nhà nước, gây áp lực cho NHNN trong việc ổn định thị trường ngoại hối, tỷ giá. Ông nhắc lại và nhấn mạnh những kiến nghị mà các chuyên gia đã nói, đó là phải quản lý giám sát chặt chẽ, sử dụng hiệu quả nợ công.

Nguồn: Thời báo Ngân hàng